آیوتا (IOTA) چیست و چگونه کار می‌کند؟

با راه‌اندازی پروژه‌های بلاکچینی جدید با این امید که به همان موفقیت بیت کوین دست پیدا کنند، ایده سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال نیز برجسته‌تر شد. اما یک مشکل وجود داشت که در بیشتر این پروژه‌ها مشترک بود: مشکل مقیاس‌پذیری. راه‌حل این مشکل با آیوتا (IOTA) ارائه شد.

در این مقاله از فکت کوینز به بررسی پروژه IOTA، نحوه کار آن و وجه تمایز آن با دیگر پروژه‌های ارز دیجیتال خواهیم پرداخت، پس با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید : مقیاس پذیری در بلاک چین به چه معنا است؟

آیوتا (IOTA) چیست ؟

آیوتا (IOTA) یک دفتر کل توزیع شده متن باز و ارز دیجیتالی است که برای ثبت و اجرای تراکنش‌ها در اکوسیستم اینترنت اشیا استفاده می‌شود. رمزارز بومی mIOTA نیز برای تسهیل تراکنش‌های داخل این شبکه طراحی شده است.

آیوتا از فناوری بلاک چین فاصله گرفته و روی یک فناوری موسوم به تنگل (Tangle)، یک فناوری گراف جهت‌دار غیر مدور (DAG) تمرکز دارد. هدف آیوتا حل مشکل مقیاس‌پذیری ارز دیجیتال و تبدیل شدن به ستون فقرات اینترنت اشیا است. مشکل مقیاس‌پذیری شبکه‌های ارز دیجیتال می‌تواند منجر به افزایش کارمزد تراکنش‌ها شود. به همین علت، آیوتا تراکنش‌های بدون کارمزد را معرفی کرد و مفهوم غیرمتمرکز بودن را به خام ترین شکل ممکن آن حفظ کرد.

شبکه آیوتا از تعداد زیادی گره (نود) تشکیل شده است و هر گره مستقیماً به دو گره دیگر متصل است. «جهت‌دار» در DAG به این معنی است که گره‌ها فقط یک جهت دارند: گره X می‌تواند مستقیماً به گره Y متصل شود، اما گره Y نمی‌تواند به سمت گره X حرکت کند.

بیشتر بخوانید : DAG گراف جهت دار بدون دور

«غیر مدور» در DAG به این معنی است که شبکه نمی‌تواند مدور یا حلقه‌ای باشد: اگر گره X مستقیماً به گره Y و گره Y مستقیماً به گره Z متصل باشد، گره Z نمی‌تواند به سمت گره X هدایت شود. هر گره در شبکه را می‌توان با دو گره هدایت یا متصل کرد و آن دو گره هر کدام به دو گره دیگر متصل می‌شوند. هر گره مسئول تائید تراکنش‌های دو گره‌ای است که با آنها مرتبط است.

تراکنش‌ها در آیوتا تحت عنوان سایت (Sites) نیز شناخته می‌شوند. هر چه تعداد گره‌های بیشتری به شبکه اضافه شود، امنیت آن بیشتر می‌شود. برای مثال، اگر گره A توسط دو گره دیگر، B و C تائید شود، و این دو نیز توسط گره D تائید شوند، به این معنی است که گره A توسط گره‌های B، C و D تائید می‌شود، به این معنی که سه گره مسئول تائید تراکنش‌های گره A هستند.

سایر گره‌ها به چنین اطلاعاتی دسترسی دارند و تعیین می‌کنند که آیا گره A قابل اعتماد است یا خیر. هر چه تعداد گره‌های بیشتری به یک گره متصل شود، آن گره قابل اعتمادتر می‌شود. گره‌های جدید اضافه شده تیپ (Tip) نیز نامیده می‌شوند و تا زمانی که یک گره جدید به سمت آنها هدایت نشود، تائید نشده (Unverified) باقی می‌مانند. با استفاده از این ساز و کار، هر چه یک گره زمان بیشتری را در Tangle بگذراند، بیشتر می‌توان به آن اعتماد کرد.

مشکلات IOTA

بر اساس این ساز و کار، اگر شبکه آیوتا کوچک‌تر می‌بود، یک مهاجم می‌توانست با اجرای گره‌های بیشتر بر اکثریت شبکه غلبه کند و شبکه را برای اهداف شخصی خود دست‌کاری کند. با این حال، تیم IOTA گره‌ای به نام کوردینیتور (Coordinator) راه‌اندازی کرد که به اندازه‌ای در تأمین امنیت شبکه نقش دارد که موفقیت چنین حملاتی را عملاً غیرممکن کند.

اما اگر گره Coordinator اساساً شبکه را تحت کنترل در بیاورد، آیا این شبکه IOTA را تا حدودی متمرکز نمی‌کند؟ پاسخ بله است. اما بنیاد IOTA اعلام کرده است که اگر زمانی شبکه به اندازه‌ای بزرگ شود که هیچ‌کس توانایی کنترل اکثریت گره‌ها را نداشته باشد، گره Coordinator از شبکه حذف می‌شود.

علیرغم اینکه آیوتا در واقع یک بلاک چین نیست، هنوز هم عمدتاً از الگوریتم اثبات کار (PoW) برای مکانیسم اجماع شبکه استفاده می‌کند. با این وجود، استخراج در IOTA مانند سایر شبکه‌های PoW نیست. به عنوان مثال، ماینرها به جای دریافت بخشی از کارمزد هر تراکنش، توکن‌های جدیدی دریافت نمی‌کنند.

بیشتر بخوانید : آشنایی کامل با فرایند اثبات کار (Proof-of-Work)

توکن مورد استفاده در شبکه آیوتا و اینترنت اشیا mIOTA است (که معمولا به صورت MIOTA نوشته می‌شود). عرضه این توکن 2,779,530,283 واحد و عرضه در گردش آن به 100 درصد از عرضه کل رسیده است. از آنجایی که دیگر توکن‌های MIOTA را نمی‌توان به شبکه اضافه کرد، قیمت MIOTA ضدتورمی است.

ریشه آیوتا (IOTA)

آیوتا در سال 2015 توسط دیوید سونستبو (David Sønstebø) ، سرگی پوپوف (Serguei Popov) ، دومینیک شینر (Dominik Schiener) و سرگئی ایوانچگلو (Sergey Ivancheglo) تأسیس شد. سونستبو یک کارآفرین است و قبلاً در توسعه یک شرکت IP سخت افزاری شرکت داشته است. پوپوف استاد ریاضیات دانشگاه کامپیناس در برزیل و مغز متفکر فناوری تنگل است. شینر نیز یک کارآفرین است که قبل از IOTA با شرکت‌های دیگر بلاکچینی همکاری داشت.

ایوانچگلو، متخصص الکترونیک، دیگر عضو تیم آیوتا نیست، چون او معتقد بود که اهداف تعیین شده توسط این تیم دیگر قابل دستیابی نیستند. امروزه، تیم آیوتا گسترش یافته و کارشناسان آن از بیش از 25 کشور در سراسر جهان برای آن کار می‌کنند.

برای توسعه پروژه آیوتا، بنیاد آیوتا یک عرضه اولیه سکه (ICO) در سال 2015 برگزار کرد و حدود 500 هزار دلار سرمایه جمع آوری کرد (1337 BTC در آن زمان). در آن زمان، این یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شد. در ابتدا، سه کوادریلیون توکن MIOTA صادر شد. 999,999,999 در ICO فروخته شد. با این حال، اکثریت آن توکن‌ها به مرور زمان سوزانده شدند.

قابل ذکر است که با گذشت زمان، توکن‌های بیشتری توسط تیم IOTA وارد گردش شد تا با هدف اینترنت اشیا بیشتر مطابقت داشته باشند.

تاریخچه قیمت mIOTA

طبق وبسایت کوین مارکت کپ (CoinMarketCap)، توکن mIOTA در ژوئن 2017 منتشر شد و قیمتی حدود 0.50 دلار داشت. در عرض یک ماه، قیمت به حدود 0.15 دلار کاهش یافت، اما در آگوست 2017 به 1 دلار رسید.

در نوامبر 2019، آیوتا یک روند صعودی را آغاز کرد که حدود دو ماه به طول انجامید و در 19 دسامبر در 5.69 دلار به بالاترین حد خود رسید. مدت کوتاهی پس از آن، قیمت شروع به افت کرد، در آوریل به زیر 1 دلار رسید، سپس در می 2020 به حدود 2.60 دلار بازگشت.

به دنبال روند صعودی سه ماهه اول سال 2021، قیمت mIOTA دوباره شروع به افزایش کرد و در آوریل به 2.68 دلار رسید. از آن زمان تا کنون، قیمت mIOTA اندکی کاهش یافته است و در 8 ژوئن 2021 حدود 1.09 دلار بوده است.

با قیمت 1.09 دلاری و عرضه در گردش 2.78 میلیاردی، ارزش بازار MIOTA حدود 3 میلیارد دلار است. آیوتا از لحاظ ارزش بازار، در رتبه 34 بازار ارزهای دیجیتال قرار دارد.

پروژه های فعلی آیوتا

از آنجایی که آیوتا برای پشبیانی از اکوسیستم اینترنت اشیا ساخته شده است، پروژه های آن اغلب حول محور مقیاس‌پذیری اینترنت اشیا می چرخند. هرچند IOTA در سال 2017 ضرر زیادی را متحمل شد، هدف آن بازیابی و صعود مجدد است.

در واقع، آیوتا در حال کار روی ارتقای شبکه است تا برخی از آسیب‌پذیری‌ها را برطرف کند. در بخش زیر به معرفی‌ پروژه‌هایی میپردازیم که مانع چشم انداز شینر نشدند.

شهر های هوشمند

آیوتا ثابت کرده که در ارائه خدمات آینده نگرانه سودمند است.دولت تایپه با بنیاد IOTA برای اجرای ایده شهر آینده در تایپه همکاری کرده است. با انجام این پروژه، آیوتا قدرت پشت این شهر هوشمند خواهد بود.

علاوه بر این، استفاده از دفتر کل توزیع شده IOTA در رأی‌گیری یا سایر خدمات، امنیت بیشتر و همچنین ارتباط قوی‌تر بین دولت و شهروندانش را تضمین می‌کند.

انرژی هوشمند

علاوه بر شهرهای هوشمند، آیوتا در صنعت انرژی نیز درگیر بوده است. آیوتا به دلیل غیرمتمرکز بودن خود می‌تواند به طور موثر انرژی هوشمند مورد استفاده برای خودروهای الکتریکی را مدیریت کند. با استفاده از توکن‌های MIOTA به عنوان روش پرداخت، مردم می‌توانند خودروهای هوشمند خود را در ایستگاه‌های شارژ هوشمند شارژ کنند. شرکت هلندی ElaadNL که یکی از اولین شرکت‌هایی است که با بنیاد آیوتا در این زمینه به توافق رسیده است.

پزشکی و حمل و نقل

حوزه دیگری که می‌توان از IOTA استفاده کرد، پزشکی است. شبکه IOTA روی بهبود خدمات سلامت الکترونیک کار می‌کند تا داده های قابل اطمینان‌تر، ایمن‌تر و خصوصی‌تر ارائه کند. علاوه بر این، IOTA می‌تواند در صنعت حمل و نقل نیز مورد استفاده قرار گیرد. مردم می‌توانند از آن برای پرداخت هزینه پارکینگ، حمل و نقل و … استفاده کنند.

تولید و زنجیره تامین

IOTA می‌تواند در بخش تولید و زنجیره تأمین نیز استفاده شود. با استفاده از فناوری Tangle، کاربران می‌توانند به هر نوع اطلاعاتی در مورد یک محصول خاص دسترسی داشته باشند و شفافیت هر چه بیشتر را ایجاد کنند.

شرکای آیوتا

همه این ویژگی‌ها این امکان را برای بنیاد IOTA فراهم کرده است که با برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان همکاری کند. یکی از آنها مایکروسافت است. از آنجایی که آیوتا قصد دارد اینترنت اشیاء را تقویت کند، مایکروسافت آیوتا را شریکی الهام بخش برای ساخت آینده اینترنت اشیا می‌داند.

یکی دیگر از شرکای آیوتا فولکس واگن است. از آنجایی که آیوتا روی زنجیره تأمین و تولید خودرو کار می‌کند، فولکس واگن نیز تصمیم گرفته است از این فناوری استفاده کند. یک شرکت دیگر در صنعت خودرو، جگوار نیز اخیرا با بنیاد آیوتا همکاری کرده است.

در زمینه الکترونیک، شرکت‌هایی مانند بوش و فوجیتسو به شرکای IOTA تبدیل شده اند تا از قابلیت های بسیاری که این ارز دیجیتال ارائه می دهد، استفاده کنند.

آینده آیوتا

آیوتا به دنبال افزودن چندین قابلیت جدید به شبکه خود است. همانطور که قبلا ذکر شد، IOTA قصد دارد به زودی گره Coordinator را با طرحی که آن را Coordicide می نامد حذف کند. این در نهایت جنبه متمرکز IOTA را از بین میبرد و آن را کارآمدتر می‌کند.

پس از تکمیل برنامه Coordicide، IOTA همچنین قصد دارد مکانیسم اجماع جدیدی را در شبکه به نام شیمر (Shimmer) پیاده سازی کند. مکانیزم شیمر از ارز دیجیتال Mana به عنوان پاداش گره‌هایی که عملکرد خوبی در شبکه دارند، استفاده می‌کند. یک به روزرسانی دیگر این شبکه کریسالیس (Chrysalis) یا IOTA 1.5 نام دارد. این آپدیت در افزایش کارایی شبکه نیز نقش دارد.

در نهایت، پروتکل جدیدی به نام کیوبیک (Qubic) در دست ساخت است که پیش بینی می‌شود راه های جدیدی برای ایمن سازی شبکه Tangle ایجاد کند.به جرات می‌توان گفت که اگر IOTA تمام به روز رسانی های مورد نظر را با موفقیت انجام دهد، ممکن است شرکت‌های بیشتری بخواهند با آن شریک شوند. علاوه بر این، قیمت mIOTA ب دلیل ضد تورمی بودن آن می‌تواند در بلندمدت افزایش یابد.

IOTA یک ارز دیجیتال منحصر به فرد و یکی از کارآمدترین پروژه‌ها از نظر مقیاس‌پذیری و کارمزد است. علیرغم چالش هایی که این شبکه برای رسیدن به نقطه فعلی با آن مواجه بوده، آیوتا همچنان یکی از امیدوارکننده ترین ارزهای دیجیتال در جهان است.