استارک نت (StarkNet)؛ از تعریف تا کاربرد!

قبل از اینکه به سراغ استارک نت (StarkNet) برویم باید با استارک‌ور (Starkware) آشنا شویم. استارک‌ور در سال 2018 تاسیس شد و دو راه حل مقیاس‌پذیری لایه دو به نام استارک نت (StarkNet) و استارک‌اکس (StarkEx) را برای اتریوم معرفی کرد که از تکنولوژی رول اپ دانش صفر (ZK Rollup) بهره می‌برند. در حال حاضر، استارک‌ور یکی از دو راه حل اصلی zk-rollup در کنار zkSync و بخشی از اکوسیستم لایه دو است که شامل راه‌ حل‌هایی مثل آپتیمیزم (Optimism) و آربیتروم (Arbitrum) می‌شود. همراه فکت کوینز باشید تا موارد زیر را بررسی کنیم.

• تعریف Starkware
• مقایسه استارک‌ور با دیگر بلاک چین های L2
• بررسی سرمایه‌گذاران پروژه و نقشه راه آن
• بررسی احتمال معرفی توکن و airdrop پروژه
• نحوه استفاده از StarkEx و StarkNet
• بررسی اکوسیستم Starkware

استارک‌ور (Starkware) چیست؟

Starkware شرکتی اسرائیلی است که با استفاده zk-STARKs بلاک چین‌های جدیدی در لایه دوم اتریوم می‌سازد تا امنیت محاسباتی را افزایش دهد. zk-STARKs محصولی از استارک‌ور است که با استفاده از رمزنگاری مقیاس پذیر و شفاف، توابع هش سبک را به کار می‌گیرد تا از یکپارچگی محاسبات اطمینان حاصل کند. به زبان ساده‌تر، با یک سیستم گواهی طرف هستیم که ادعا می‌کند سریع‌تر و مقیاس‌پذیرتر از دیگر سیستم‌های گواهی یا اثبات (Proof) است.

استارک‌ور نیز مانند zkSync و optimistic rollup، تراکنش‌ها را به صورت دسته‌ای جمع آوری می‌کند و و اعتبار آنها را از طریق گواهی‌های رمزنگاری تایید می‌کند. استارک‌ور در حال توسعه دو محصول اصلی خود یعنی استارک نت (StarkNet) و استارکس (StarkEx) است.

استارک نت (StarkNet) چیست؟

StarkNet بلاک چینی لایه دو (L2) و مبتنی بر zk-rollups است که به صورت غیرمتمرکز و عمومی فعالیت می‎‌کند. استارک نت مانند دیگر رقبایش، تراکنش‌ها را اجرا و داده‌های آنها را به صورت دسته‌ای به شبکه مستقل اتریوم باز می‌گرداند؛ جایی که تراکنش‌ها توسط گواهی‌های STARK ایمن شده است.

بنابراین استارک نت از امنیت و ترکیب پذیری اتریوم سود می‌برد، اما به لطف سازگاری با EVM می‌تواند ظرفیت تراکنش ها را در اتریوم افزایش دهد. لازم به ذکر است که StarkNet Alpha در 29 نوامبر 2021 در شبکه اصلی اتریوم فعال شد.

بیشتر بخوانید: تفاوت بلاکچین لایه 1 و لایه 2 ؟ راه حلی برای مقیاس پذیری

استاراک اکس (StarkEx) چیست؟

StarkEx یک راه حل مقیاس پذیری لایه دو است که برای برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) خاص، به ویژه برنامه‌های معاملاتی دیفای مانند dYdX، DeversiFi، و Immutable X طراحی شده است. حقیقت این است که استاراکس نسخه‌ای خصوصی و نیازمند مجوز از استارک نت است. در واقع تنها تفاوت این دو محصول Starkware در این است که در StarkNet همه کاربران می‌توانند بدون هیچ مجوزی قراردادهای هوشمند خود را در شبکه پیاده کنند.

استارک‌اکس سه حالت مختلف دارد که کاربران می‌توانند از آن استفاده کنند. در حالت اول، برنامه‌های غیر متمرکز می‌توانند داده‌های خود را به صورت آنچین در zkRollup ذخیره کنند. در حالت دوم یا Validium می‌توان اطلاعات را خارج از زنجیره ذخیره کرد. حالت سوم یعنی Volition نیز به کاربر اجازه می‌دهد به صورت ترکیبی از دو حالت اول استفاده کند.

به عنوان مثال، dYdX برای انجام تراکنش‌های سریع و ارزان به حالت zkRollup متکی است. این در حالی است که DeversiFi Immutable X و Sorare از حالت Validium استفاده می‌کنند. این ویژگی جذاب توسط Cairo، زبان برنامه نویسی محصولات Starkware، امکان پذیر شده است. علاوه بر این، فناوری Shared Prover (SHARP) این امکان را به وجود می‌آورد که کارمزد تراکنش‌ها به صورت دسته‌ای به اشتراک گذاشته شود. نتیجه این ویژگی هزینه‌های بسیار پایین کارمزد تراکنش‌ها در Starkware خواهد بود.

بیشتر بخوانید: رول آپ ها؛ برترین راه‌حل لایه ۲ جهت رفع مشکل مقیاس‌پذیری اتریوم

تفاوت استارک‌ور (StarkWare) و رول‌آپ‌های آپتیمیستیک (Optimistic Rollups)

Starkware یکی از اصلی‌ترین راه حل‌های zk-rollup در بازه کنونی است. با همه اینها رقابت بین آپتیمیستیک رول آپ و استارک‌ور، رقابتی ادامه دار است. تفاوت‌های اصلی این دو را می‌توانید در فهرست پایین پیدا کنید.

• در شبکه‌ Starkware هیچ اتلاف وقتی برای تایید تراکنش‌ها نخواهید داشت چرا که می‌توان آنها را بدون گواهی معتبر تأیید کرد.
• گواهی رمزنگاری STARK Starkware پیچیده‌تر از مکانیزم امنیتی به کار رفته در Optimistic Rollups است.
• در Optimistic Rollups، قراردادهای هوشمند مستقیماً روی شبکه اتریوم اجرا می‌شوند، اما در zk-rollup‌ چنین اتفاقی نمی‌افتد.

تفاوت استارک‌ور و زی‌کی‌سینک (ZKSync)

در این بخش به سراغ تفاوت‌های Starkware و زی‌کی سینک (zkSync) خواهیم رفت تا بیشتر با ویژگی‌های منحصر به فرد Starkware، استارک نت (StarkNet) و StarkEx آشنا شویم.

• امنیت محاسبات STARK پیچیده‌تر است با این حال نسبت به zkSync به عنوان محصول بهتری در نظر گرفته می‌شود.
• استارک‌ور اکوسیستم بزرگتری دارد و StarkEx L2 آن توسط چندین پروتکل بزرگتر دیفای مانند DeversiFi و Celer استفاده می‌شود.

البته باید به این نکته هم توجه کرد که به احتمال بسیار زیاد در آینده، Starkware و zkSync در کنار یکدیگر خواهند زیست و برای پروتکل‌های مختلف و کاربردهای متفاوتی به کار گرفته خواهند شد.

بیشتر بخوانید: توسعه‌دهندگان ZkSync یک شبکه لایه ۳ با نام آپرتونیتی عرضه خواهند کرد

تیم، سرمایه‌گذاران و نقشه راه استارک نت (StarkNet)

همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، Starkware شرکتی اسرائیلی است که در سال 2018 و با تمرکز بر فناوری zk-rollup و مقیاس‌پذیری بلاک چین اتریوم وارد جهان کریپتو شد. الی بن-ساسون، مخترع گواهی‌های Stark و استاد علوم کامپیوتر موسس این شرکت است. البته این پروژه ساسون نبود؛ چرا که وی یکی از پایه گذاران ZCash است. سایر بنیانگذاران پروژه استارک‌ور الساندرو کیزا، مایکل ریابزف و اوری کولودنی هستند.

استارک ور نسخه اول StarkEx را در ژوئن 2020 منتشر کرد. این نسخه که اولین نسخه تجاری از فناوری STARK محسوب می‌شد، توسط Deversifi مورد استفاده قرار گرفت. دسامبر 2020 نسخه دوم این محصول منتشر شد که گواهی‌های STARK مبتنی بر Cairo-generated بهره می‌برد و از ERC-721 که سرعت اتصال به شبکه اصلی اتریوم را افزایش می‌دهد پشتیبانی می‌کرد.

استارک‌ور تا کنون چیزی حدود 165.5 میلیون دلار سرمایه در چندین دور تامین مالی خود جمع آوری کرده است. جذب سرمایه اولیه این شرکت در ماه می 2018 آغاز شد که طی آن 6 میلیون دلار جمع آوری شد. به دنبال همین جذب سرمایه 30.5 میلیون دلار با مشارکت صندوق های VC مانند ConsenSys، Dragonfly Capital و چندین مورد دیگر انجام شد. در ژوئن 2021، این شرکت با مشارکت Paradigm، Alameda Research، Three Arrows Capital چیزی حدود 75 میلیون دلار دیگر جمع آوری کرد. نهایتا جذب سرمایه 50 میلیون دلاری در نوامبر 2021، ارزش Starkware به دو میلیارد دلار رساند.

بیشتر بخوانید:  بررسی جامع بهترین استاندارد توکن؛ ERC-20، TRC-20 و BEP-20

چطور از StarkEx استفاده کنیم؟

می‌توانید از فناوری StarkEx L2 در چند جای مختلف استفاده کنید:

• به dYdX متصل شوید و حساب StarkEx L2 خود را شارژ کنید.
• حساب Immutable X خود را از طریق StarkEx شارژ کنید
• یک حساب L2 در DeversiFi ایجاد کنید

چطور از استارک نت (StarkNet) استفاده کنیم؟

StarkNet هنوز در مرحله آلفا است و نمی‌توان مانند دیگر راه حل‌های لایه دو از آن استفاده کرد. با این همه، همچنان می‌توانید با برنامه‌های غیر متمرکز استارک نت یا StarkNet DApps تعامل داشته باشید. برای انجام این کار، به یک کیف پول نرم افزاری نیاز خواهید. فعلا دو کیف پول از این شبکه پشتیبانی می‌کنند؛ البته متامسک قرار است به زودی پشتیبانی از این سرویس را اضافه کند.

• Argent X، اولین کیف پول StarkNet
• Braavos، بهترین انتخاب برای تجربه یک بانک شخصی

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع لایه‌‌های شبکه بلاکچین

توکن استارک نت (StarkNet) چیست؟

طبق اطلاعات منتشر شده، StarkWare ده میلیارد توکن ضرب کرده است. نکته بسیار مهمی که باید در رابطه با این توکن‌ها بدانید این است که با داشتن آنها هیچ سهمی در استارک‌ور دریافت نمی‌کنید. عرضه در گردش توکن‌ها نیز بر اساس برنامه‌ای که بعداً توسط جامعه کاربران تعیین می‌شود توسط پروتکل افزایش خواهد یافت.

هنوز خبری مبنی بر اجازه فروش توکن‌های استارک نت (StarkNet) منتشر نشده است. البته به نظر می‌رسد این عدم اجازه برای فروش، راهی برای جلوگیری از کلاهبرداری باشد. بنیاد استارک‌ور برای جلوگیری از هرگونه مشکلی توکن‌های خود را به شکل زیر به جامعه کاربرانش تخصیص داده است.

• 17٪ – سرمایه‌گذاران استارک ور
• 32.9٪ – مشارکت‌کنندگان اصلی: استارک ور و کارمندان و مشاوران آن و شرکای توسعه نرم افزاری استارک نت (StarkNet)
• 50.1٪ – بنیاد استارک‌ور

توکن‎‎‌های نگهداری شده توسط سهامداران StarkWare، کارمندان و توسعه‌دهندگان برای یک دوره چهار ساله قفل می‌شوند و پس از یک سال به تدریج آزاد می‌شوند. البته می‌توان از توکن‌های قفل شده برای حق رای و سپرده‌گذاری (استیکینگ) استفاده کرد، اما نمی‌توان آنها را معامله کرد یا به فرد دیگری انتقال داد.

بیشتر بخوانید: پروتکل لیدودائو (LidoDao) و ارز دیجیتال لیدو (LDO) چیست؟

توکنومیک توکن STARK

StarkWare در 13 ژوئیه سال 2022 توکن بومی خود STARK را معرفی کرد. توکن StarkWare سه هدف دارد:

• توکن STARK برای اهداف حاکمیتی استفاده خواهد شد
• از این توکن برای پرداخت کارمزدهای تراکنش در زیرساخت StarkNet استفاده خواهد شد
• می توان از این توکن برای سپرده گذاری در پروتکل StarkNet استفاده کرد.

چیزی که ایردراپ توکن استارک‌ور را جذاب می‌کند، این است که 9 درصد از عرضه اولیه آن به «جامعه کاربران شبکه» اختصاص خواهد یافت. علاوه بر این، هرکسی که به هر شکلی در StarkNet یا StarkEx فعالیتی انجام دهد، ممکن است واجد شرایط دریافت توکن باشد.

کلام آخر

استارک‌ور (StarkWare) پروژه‌ای جذاب است که نام‌های بزرگی از آن پشتیبانی می‌کنند. این پروژه با توسعه دو محصول خود یعنی استارک نت (StarkNet) و StarkEx که برای کاربران متفاوتی طراحی شده‌اند قصد دارد مشکلات پروژه‌های لایه دو اتریوم را حل کند. شما چه فکر می‌کنید؟ به نظر شما استارک‌ور می‌تواند با استارک نت و StarkEx به بازیگری کلیدی در L2 تبدیل شود؟