آیا دیفای واقعاً غیرمتمرکز است؟ بررسی دقیق مهم‌ترین ویژگی دیفای

صنعت دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز، دو سال سخت را پشت‌سر گذاشته‌ است. در روزهای نیمه‌تعطیل تابستان ۲۰۲۰ در اوج کرونا، دیفای وعده داده‌ بود که جایگزین بانک‌ها و سیستم مالی سنتی شود. دو سال بعد، کلاهبرداران این صنعت از طریق هک، کلاهبرداری و طرح‌های هرمی میلیاردها دلار سرقت کردند. به همین خاطر است که بسیاری می‌پرسند آیا واقعاً غیرمتمرکز بودن ویژگی دیفای هست یا نه؟ اصلاً دیفای تا چه حد غیرمتمرکز است یا قبلاً بوده؟ در این مقاله با فکت کوینز همراه باشید تا به این پرسش پاسخ دهیم و پلتفرم‌های معروف دیفای را از منظر غیرمتمرکز بودن بررسی کنیم.

بسیاری از منتقدان ویژگی «غیرمتمرکز بودن» دیفای را گمراه‌کننده می‌دانند. برای مثال، اگر در یک پروتکل، تعداد تامین کنندگان نقدینگی، شرکت‌کنندگان دیسکورد یا رأی‌دهندگانی که بتوانند آن را کنترل کنند، کم‌تر از ۵۰ نفر باشد، این پروتکل واقعاً غیرمتمرکز است؟ اگر تعداد بازبینی‌های (Commits) آن در گیت‌هاب (Github) یا ادمین‌هایی که موضوعات حاکمیتی پروتکل را انتخاب می‌کنند کم‌تر از ۵۰ نفر باشد چطور؟ اگر بخواهیم هریک از این استانداردها را در نظر بگیریم، فقط تعداد کمی از پروتکل‌های دیفای واجد شرایط می‌شوند.

رهبران پروتکل میکر (MakerDao) خودشان تصمیمات مهم را می‌گیرند

بیشتر پروتکل‌های دیفای در دنیای واقعی ویژگی اصلی خود، یعنی غیرمتمرکز بودن، را برآورده نمی‌کنند. کنترل اکثر پروتکل‌های دیفای، هنوز در دست تیم‌های توسعه‌دهنده آنها است. در این میان می‌توان به سازمان خودگردان غیرمتمرکز میکر دائو (Maker Decentralized Autonomous Organization) اشاره کرد که ۷.۸ میلیارد دلار در آن قفل شده‌ است. پروتکل میکر دائو کنترل یکی از محبوب‌ترین استیبل کوین‌های جهان، یعنی DAI، را برعهده دارد که ارزش بازار آن بیش از ۵ میلیارد دلار است.

در پروتکل میکر، استیبل کوین‌ DAI از طریق قراردادهای هوشمندی به نام «Maker Vaults» تولید می‌شوند. این قراردادها را می‌توان از طریق واسطه‌های وب و اپلیکیشن‌های مختلف ایجاد کرد که اساساً به‌عنوان دروازه‌ای برای دسترسی و ورود به شبکه عمل می‌کنند. زمانی که کاربر می‌خواهد ارزهای دیجیتال را که به‌عنوان وثیقه در قراردادهای هوشمند قفل کرده پس بگیرد؛ ابتدا باید توکن‌های DAI را به همراه کارمزدهای موجود پرداخت کند.

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست و چه کاربردی دارد؟

میکر دائو به‌جای اینکه نقدینگی موجود برای پشتیبانی از DAI را در بلاک چین‌های عمومی نگه دارد، آنها را به ادمین‌های متمرکز می‌دهد تا برای سرمایه‌گذاری‌هایِ خارج از بلاک چین تصیم‌گیری کنند. این سرمایه‌گذاری می‌تواند در سبد اوراق قرضه، املاک و مستغلات و قراردادهای تجاری مختلف باشد. رهبران پروتکل میکر به‌عنوان گرداننده دارایی‌ها و سرمایه‌های مذکور، تصمیمات مهمی را از طرف اعضای جامعه و خزانه‌داری میکر اتخاذ می‌کنند.

علاوه بر این، تقریباً نیمی از وثیقه‌های پروتکل میکر در قالب استیبل کوین USDC قفل شده است. بازخرید USDC فقط توسط تنها عرضه‌کننده آن، یعنی شرکت سرکل (Circle) انجام می‌شود که به‌طور یکجانبه توکن‌های آن را سانسور هم کرده است. USDC و انواع آن (مانند PSM-USDC-A) تقریباً یک‌سوم از وثیقه پروتکل میکر را تشکیل می‌دهند. در جدول وثیقه‌های پروتکل میکر همه‌چیز بر اساس دارایی، سقف بدهی‌ها و کارمزد‌های ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. این جدول سه بخش، به نام «ETH-A» و «ETH-B» و «ETH-C» دارد که همگی از اتر استفاده می‌کنند؛ اما کارمزدهای ثابت و سقف بدهی متفاوتی دارند.

بیشتر بخوانید: شرکت Circle از راه‌اندازی استیبل کوین USDC روی بلاک چین هدرا خبر داد

فراکس (Frax) غیرمتمرکز نیست

فراکس (Frax) اولین پروتکلی بود که استیبل کوین کسری-الگوریتمی را به صنعت ارزهای دیجیتال معرفی کرد. این پروتکل منبع‌باز، بدون مجوز و کاملاً درون‌زنجیره‌ای است. هدف فراکس این است که یک پول الگوریتمی بسیار مقیاس‌پذیر، غیرمتمرکز و الگوریتمی را به‌جای دارایی‌های دیجیتالِ با عرضه ثابتی مانند بیت کوین ارائه کند. فراکس تنها استیبل کوینی است که بخشی از عرضه آن با وثیقه پشتیبانی می‌شود و بخش دیگرِ عرضه آن الگوریتمی است. نسبت وثیقه و الگوریتم فراکس به قیمت استیبل کوین این پروتکل، یعنی «FRAX»، بستگی دارد. اگر قیمت این استیبل کوین بیشتر از ۱ دلار باشد، پروتکل نسبت وثیقه را کاهش می‌دهد و بالعکس.

با این حال، مسئله این است که بخش زیادی از وثیقه‌های ۱ میلیارد دلاری این استیبل کوین به شکل USDC است. در واقع، یو‌اس‌دی کوین 93 درصد از دارایی‌های قفل‌شد‌ه در قراردادهای هوشمند و پروتکل‌های نقدینگی فراکس را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، ممیزی‌‌های فراکس در ماه سپتامبر (شهریور) مشکلات زیادی را درمورد اعتماد به رهبران این پروتکل ایجاد کرد؛ چراکه برخی از این ادمین‌ها اختیارات ویژه و کم‌تر شناخته‌شده‌ای داشتند. از بین اختیارات مذکور می‌توان به ضرب نامحدود توکن «FRXETH» و تغییر وضعیت و برداشت سرمایه از «frxETHminter» اشاره کرد. «frxETH» یک توکن همبسته با اتر (ETH) است که نقدینگی و قیمت آن به اتریوم وابسته‌ است.

بیشتر بخوانید: فرکس فایننس (Frax Finance) پلتفرم وام دهی خود را راه اندازی می‌کند

مدیران مذکور می‌توانند هر آدرسی (حتی آدرش خودشان) را به‌عنوان اعتبارسنج تنظیم کنند. آنها نقص‌های امنیتی احتمالی هم دارند که می‌تواند منجر به اعتبارسنجی مخرب با استفاده از یک حمله فرات رانینگ (Fron Rrunning Attack) شود.

تمام این یافته‌ها نشان دادند که نگرانی‌های مهمی درمورد تصمیم‌گیری‌های متمرکز فراکس و اعتماد موردنیاز این استیبل کوینِ به‌ظاهر غیرمتمرکز برای حفظ پیوند آن با دلار وجود دارد. علاوه بر این، پس از این اتفاق بسیاری از کاربران غیرمتمرکز بودن را به‌عنوان یک ویژگی دیفای زیر سؤال بردند. به‌طور کلی، ممیزها اعلام کرده‌اند که امتیازات ویژه ادمین‌های فراکس باعث می‌شود که ریسک فراکس فایننس (Frax Finance) افزایش یابد.

بیشتر بخوانید: لگوهای پولی (Money Legos) یا لگو دیفای به چه معناست؟

آوی (Aave) در ظاهر غیرمتمرکز است!

آوی (Aave) یک پلتفرم به ظاهر غیرمتمرکز و البته محبوب در صنعت ارز دیجیتال است که به کاربران خود اجازه می‌دهد ارزهای دیجیتال قرض بگیرند و یا از طریق آنها به دیگران وام دهند. این پلتفرم از قراردادهای هوشمند برای خودکارسازی فرایند وام‌دهی استفاده می‌کند و قوانین آن درمورد نحوه توزیع وجوه، نحوه رسیدگی به وثیقه‌ها و نحوه ارزیابی کارمزدها، همگی از قبل تعیین شده‌اند.

پلتفرم‌هایی مانند Aave به چند طرف اجازه دسترسی به یک کیف پول چندامضایی (برای تأیید ایجاد تغییرات) را می‌دهند تا خطر داشتن یک مدیر و متمرکز بودن را از بین ببرند. در حال حاضر، کیف پول‌های چندامضاییِ آوه ۹ مالک دارند، اما فقط سه نفر از آنها می‌توانند تغییرات را تأیید کنند. علاوه بر این، کیف پول‌های چندامضایی بی‌خطا نیستنند؛ علی‌الخصوص اگر چند نفر از مالکان با هم تبانی کنند و تغییرات مدنظر خود را ایجاد نمایند. در نتیجه، همچنان این سؤال این وجود دارد که آیا غیرمتمرکزسازی را می‌توان به‌عنوان ویژگی دیفای در نظر گرفت یا نه؟

بیشتر بخوانید: پلتفرم آوی فعالیت بخش وام دهی خود را به طور موقت متوقف کرد

یونی‌سواپ (UniSwap) وانمود می‌کند که توسط جامعه اداره می‌شود

یونی‌سواپ (UniSwap) یک صرافی ارز دیجیتال است که ادعا می‌کند کاملاً غیرمتمرکز است و به‌عبارت دیگر، تحت مالکیت و اداره هیچ نهاد واحدی نیست. مدل معاملاتی این صرافی نسبتاً جدید است و «پروتکل نقدینگی خودکار» نام دارد. یونی‌سواپ در سال ۲۰۱۸ روی بلاک چین اتریوم، دومین بلاک چین بزرگ جهان بر اساس ارزش بازاری، ساخته شد. به همین خاطر است که این صرافی با تمام توکن‌ها و زیر‌ساخت‌های مبتنی بر استاندارد «ERC-20» سازگار است.

بیشتر بخوانید: ERC20: استانداردی برای صدور توکن در شبکه اتریوم

بسیاری از پروتکل‌های دیفای توکن‌های حاکمیتی دارند که بین چندین رأی‌دهنده توزیع می‌شوند. با این حال، پروتکل‌هایی مانند یونی‌سواپ از مدل‌هایی برای رأی‌گیری استفاده می‌کنند که به نهادهایی با توکن‌های بیشتر قدرت بیشتری می‌دهد (یا از این طریق حداقل می‌تواند هولدرها را متقاعد کند که توکن‌های خود را به استخراهای رأی‌گیری واگذار کنند). این مدلِ به افرادی که می‌توانند توکن‌های بیشتری بخرند، اجازه می‌دهد تا بر پروتکل تأثیر بیشتری داشته باشند.

علاوه بر این، مدیران این پروتکل می‌توانند بدون مشورت با رأی‌دهندگان تصمیم‌گیری کنند. یونی‌سواپ ۱۰۰ توکن را بدون رأی‌گیری عمومی از وب‌سایت خود حذف کرد و اصرار داشت که آنها را فقط از رابط وب‌سایت (نه از پروتکل) حذف کرده است. با این حال تقریباً تمام کاربران یونی‌سواپ از طریق وب سایت آن با این پروتکل تعامل دارند.

بیشتر بخوانید: یافته‌های جدید: ۹۸٪ از توکن‌های صرافی یونی سواپ کلاهبرداری هستند

جمع‌بندی

دیفای از نام خود برای منحرف کردن سرمایه‌گذاران خرد استفاده کرده است. این وعده حاکمیت غیرمتمرکزی را داده‌ است که در عمل به‌ندرت وجود دارد. در اکثر پروتکل‌های دیفای، یک گروه بسیار کوچک کیف پول‌های چندامضایی دارند، عملکردهای مدیریتی را کنترل می‌کنند، درباره توسعه نرم‌افزارها تصمیم‌گیری می‌کنند و موضوعات رأی‌گیری‌های عمومی را انتخاب می‌نمایند. هرچند که شور و هیجان عرضه اولیه‌ها (ICO) سال‌ها پیش از بین رفت‌، اما صدور توکن‌های حاکمیتی به‌شکل قابل‌توجهی شبیه به همان دوران است. افرادی که برای دیفای تبلیغ می‌کنند، همچنان سعی می‌کنند سرمایه‌گذاران خرد را با وعده سود زیاد یا آینده بهتر جذب کنند.

با این حال، بسیاری از این پروتکل‌ها احتمالاً نمی‌توانند واقعاً غیرمتمرکز شوند. توسعه‌دهندگان آنها احتمالاً همچنان کنترلشان می‌کنند یا بیشترِ قدرت را به سرمایه‌گذاران بزرگ می‌دهند. ممیزی‌ها حتی نقص‌هایی را در این نرم‌افزارها پیدا کرده‌اند که به مدیران پروتکل‌ها اجازه کنترل قراردادهای هوشمند را هم می‌دهد. در مجموع، به نظر می‌رسد که کاستی‌های فراوان اجازه نمی‌دهد غیرمتمرکز بودن به‌عنوان مهم‌ترین ویژگی دیفای برآورده شود.

سوالات متداول