قابلیت همکاری بلاک چین (interoprability) به چه معناست؟

قابلیت همکاری بلاک چین (interoperability) به توانایی یک بلاک چین برای برقراری ارتباط و تسهیل انتقال یکپارچه داده‌ها و دارایی‌های دیجیتال با بلاک چین‌های دیگر اشاره دارد. هدف این مفهوم امکان جابجایی آسان از یک شبکه بلاک چین به شبکه دیگر برای کاربران وب 3 است.

قابلیت همکاری شامل توانایی بلاک چین برای برقراری ارتباط با سیستم‌های سنتی وب 2 در محیط خارج از زنجیره نیز می‌شود. پروتکل‌های پیام‌رسان بین زنجیره‌ای به شبکه‌های بلاک چین اجازه می‌دهد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این پروتکل‌ها همچنین از توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) پشتیبانی می‌کنند که می‌توانند روی زنجیره‌های مختلف کار کنند. با فکت کوینز در ادامه همراه شوید.

قابلیت همکاری بلاک چین چیست و چرا مهم است؟

با پذیرش بیشتر فناوری بلاک چین توسط صنایع مختلف، اهمیت قابلیت همکاری بلاک چین نیز در حال افزایش است.

متأسفانه، روشی که اکثر توسعه‌دهندگان به کمک آن بلاک چین‌های لایه 1 را می‌سازند، در درازمدت پایدار نیست زیرا دامنه استفاده از آنها محدود است. این همچنین می‌تواند پیشرفت در بخش بلاک چین را متوقف کند. بنابراین، برای بهره‌گیری بیشتر از فناوری بلاک چین، قابلیت همکاری ضروری است. این ویژگی همچنین انعطاف‌پذیری را افزایش می‌دهد و توسعه‌دهندگان را قادر می‌سازد تا برنامه‌های غیرمتمرکز بین زنجیره‌ای (cross-chain dApps) تولید کنند.

بیشتر بخوانید: آموزش کامل استفاده از مرورگر بلاک چین

یک زنجیره‌ با قابلیت همکاری می‌تواند همزیستی بلاک چین‌های عمومی و خصوصی را امکان‌پذیر کند و به آن‌ها اجازه دهد داده‌ها را به‌راحتی با یکدیگر به اشتراک بگذارند. علاوه بر این، محصولات و خدمات جدیدی که از قابلیت همکاری بین چندین شبکه بلاک چین بهره می‌برند، می‌توانند ظهور کنند.

بیشتر بخوانید: تفاوت بلاکچین لایه 1 و لایه 2 ؟ راه حلی برای مقیاس پذیری

قابلیت همکاری بلاک چین چگونه حاصل می‌شود؟

بسیاری از بلاکچین‌های لایه-1 که امروزه وجود دارند به صورت ایزوله ساخته شده‌اند. بنابراین، آنها به خودی خود امکان فعال کردن قابلیت همکاری ندارند. با این حال، خوشبختانه، راه‌کار‌های متعددی پدیدار شده‌اند که بلاک چین‌های لایه-1 را قادر می‌سازد تا به قابلیت همکاری دست یابند. این راه‌کار‌ها شامل موارد زیر است:

اوراکل‌ها

اوراکل‌ها به شبکه‌های بلاک چین اجازه می‌دهند تا داده‌های خارج از زنجیره را از دنیای واقعی دریافت کنند. درنتیجه، قراردادهای هوشمند می‌توانند بر اساس داده‌های دنیای واقعی اجرا شوند. این امر اوراکل‌ها را به عنصری ضروری بدل می‌کند زیرا قراردادهای هوشمند به داده‌های دنیای خارج برای کارکردهای مختلف نیاز دارند. به‌عنوان‌مثال، انتقال سند زمین در بلاک چین ممکن است به اطلاعاتی در مورد زمین در دنیای واقعی نیاز داشته باشد. بنابراین، اوراکل به عنوان پلی بین بلاکچین و سیستم‌های خارج از بلاکچین عمل می‌کند.

هنگام انتخاب اوراکل‌های بلاک چین برای شبکه‌های خود، پروژه‌ها ممکن است به‌جای استفاده از اوراکل‌های متمرکز، از اوراکل‌های غیرمتمرکز استفاده کنند. اوراکل‌های غیرمتمرکز از دستکاری داده‌ها محافظت می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، شبکه اوراکل غیرمتمرکز چین لینک (Chainlink) یک راه‌حل محبوب در بخش کریپتو است.

بیشتر بخوانید: اوراکل (Oracle) چیست؟اطلاعات خارج از زنجیره چطور در اختیار بلاک چین ها قرار میگیرد؟

پل‌های توکن

پل‌های توکن (Token bridges) به کاربران اجازه می‌دهند دارایی‌ها را از یک شبکه بلاک چین به شبکه دیگر منتقل کنند. روند انجام این کار از یک پل به پل دیگر متفاوت خواهد بود. به‌عنوان‌مثال، برخی از پل‌ها ممکن است از مکانیسم قفل و ضرب توکن (lock and mint) استفاده کنند. در این فرآیند، یک قرارداد هوشمند دارایی دیجیتال را در زنجیره مبدأ قفل می‌کند در حالی که یک قرارداد هوشمند متفاوت نسخه شبیه‌سازی‌شده این دارایی را در شبکه مقصد ضرب می‌کند.

پل‌های دیگر ممکن است با سوزاندن توکن ها در زنجیره مبدأ و سپس ضرب کردن همان توکن ها در زنجیره مقصد عمل کنند. علاوه بر این، نوع دیگری از پل‌ها، توکن‌ها را روی زنجیره مبدأ قفل می‌کند و سپس آنها را از یک استخر نقدینگی در زنجیره مقصد آزاد می‌کند. استخر نقدینگی مجموعه‌ای از دارایی‌های رمزنگاری‌شده است که در یک قرارداد هوشمند نگهداری می‌شود. پل‌هایی که از این مکانیسم استفاده می‌کنند، کاربران را با ارائه طرح‌های تشویقی مانند تقسیم درآمد تشویق می‌کنند تا نقدینگی دو طرف پل را فراهم کنند.

بیشتر بخوانید: پل کراس‌چین یا پل بین بلاکچین (Cross Chain Bridge) چیست؟

اتمیک سواپ

پروتکل‌های اتمیک سواپ (Atomic Swap) به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن ها را بین زنجیره‌ها مبادله کنند. این بدان معناست که آنها می‌توانند یک توکن را روی یک بلاک چین معامله کنند و یک توکن متفاوت را در زنجیره دیگر دریافت کنند. اتمیک سواپ یا مبادله اتمی از قراردادهای هوشمند برای فعال کردن مبادله توکن‌ها استفاده می‌کند.

زنجیره‌های جانبی

زنجیره‌های جانبی، بلاکچین‌های مستقلی هستند که از طریق یک پل دوطرفه به بلاک چین مادر متصل می‌شوند. پروژه‌ها زنجیره‌های جانبی خود را می‌سازند تا به مقیاس‌پذیری زنجیره مادر کمک کنند. برای مثال، پالیگان (Polygon) یک زنجیره جانبی است که به دنبال افزایش مقیاس‌پذیری اتریوم با بهبود توان عملیاتی آن است.

اگرچه زنجیره‌های جانبی با بلاک چین مادر ارتباط دارند، اما از الگوریتم‌های اجماع مجزایی استفاده می‌کنند و توکن‌های بومی متفاوتی دارند. نقشه راه پروژه و تاریخچه آنها نیز از زنجیره اصلی متمایز است و از این رو مستقل هستند.

پرداخت‌های بومی

پرداخت‌های بومی زمانی اتفاق می‌افتند که یک اپلیکیشن روی یک بلاک چین، پرداخت با توکن اصلی خود را روی یک بلاک چین متفاوت انجام می‌دهد. این پرداخت‌ می‌تواند بر روی یک بلاک چین بر اساس داده‌های بلاک چین دیگر انجام شود.

فراخوان قرارداد هوشمند

فراخوان‌های قرارداد هوشمند (Smart Contract Calls) به یک قرارداد هوشمند در یک زنجیره اشاره دارد که تابع قرارداد هوشمند را در بلاکچین دیگر فرامی‌خواند. این راه‌حل امکان پل زدن (bridging) و تعویض توکن (swapping) را امکان‌پذیر می‌کند.

پروتکل‌های قابلیت همکاری بلاک چین

پروتکل‌های قابلیت همکاری بلاک چین، بلاکچین‌هایی هستند که بر قابلیت همکاری بین زنجیره‌ای تمرکز دارند. برخلاف بلاک چین‌های مجزا که به صورت ایزوله عمل می‌کنند، پروتکل‌های interoperability با هدف گردآوری چندین بلاک چین که می‌توانند به طور یکپارچه با یکدیگر تعامل داشته باشند، عمل می‌کنند.

بیشتر بخوانید: حمله 51 درصدی چیست و چه خطری برای بلاکچین دارد؟

مزایای قابلیت همکاری بلاک چین

قابلیت همکاری بلاک چین می‌تواند اکوسیستم وب 3 کارآمدتری ایجاد کند که در آن اشتراک‌گذاری داده‌ها در انواع مختلف بلاک چین ساده و آسان باشد. این بدان معناست که بلاکچین‌های خصوصی می‌توانند برای مثال با بلاکچین‌های عمومی ارتباط برقرار کنند و بالعکس. این سطح از قابلیت همکاری، امکان همکاری بین شرکت‌های مختلفی را فراهم می‌کند.

قابلیت همکاری شبکه‌ای از زنجیره‌های متصل بهم را ایجاد می‌کند که مردم می‌توانند به‌جای داشتن چند زنجیره مجزا که بر بازار سلطه دارند از آن استفاده کنند. این می‌تواند به افزایش تمرکززدایی از کل بخش کمک کند و باعث ایجاد یک جهان چند زنجیره‌ای به‌هم‌پیوسته شود. همچنین، قابلیت همکاری می‌تواند به رشد نوآوری فراتر از زنجیره اصلی کمک کند. این امر می‌تواند رشد کل اکوسیستم کریپتو را تسریع کند.

زمانی که بلاکچین‌ها متمایز و مجزا هستند، انتقال مبلغ از یک زنجیره به زنجیره دیگر سخت است و از تجارت آزاد جلوگیری می‌کند. قابلیت همکاری می‌تواند به کاربران وب 3 کمک کند آزادانه پول را بین زنجیره‌های به‌هم‌پیوسته جابجا کنند.

معایب قابلیت همکاری بلاک چین

بلاکچین‌ها سطح اعتماد یا امنیت یکسانی ندارند. بنابراین، انتقال داده‌ها یا دارایی‌های دیجیتال از یک بلاک چین با امنیت کمتر به یک زنجیره امن‌تر می‌تواند زنجیره دوم را در برابر دستکاری آسیب‌پذیر کند. توان عملیاتی تراکنش نیز از زنجیره‌ای به زنجیره دیگر متفاوت است. این یعنی اگر تراکنش‌های پرشماری از یک زنجیره با توان عملیاتی بالا به زنجیره‌ای با سرعت تراکنش پایین‌تر سرازیر شوند، ممکن است زنجیره‌ به طور ناگهانی متوقف شود.

یکی دیگر از موانع موجود در برابر قابلیت همکاری بلاک چین، سازگاری است. اتصال بلاکچین‌هایی که با یکدیگر سازگار هستند آسان‌تر از آن‌هایی است که سازگار نیستند. به‌عنوان‌مثال، بلاک‌چین‌هایی مانند Avalanche، Polygon و BNB Smart Chain که ماشین مجازی اتریوم (EVM) را پذیرفته‌اند، می‌توانند به‌راحتی با یکدیگر تعامل داشته باشند. با این حال، اتصال یک بلاک چین سازگار با EVM به یک زنجیره غیر سازگار با EVM کار آسانی نیست. لذا تلاش و کار بیشتری در این زمینه لازم است.

بیشتر بخوانید: بهترین ارزهای دیجیتال لایه ۲ برای سرمایه‌ گذاری در سال ۲۰۲۳

برترین پروژه‌های بلاک چین با قابلیت همکاری

1. پولکادات

پولکادات (Polkadot) یک بلاک چین است که با قابلیت همکاری ساخته شده است. این اکوسیستمی از بلاک‌چین‌های خصوصی و عمومی (پاراچین‌ها) را گردهم می‌آورد و آنها را قادر به برقراری ارتباط می‌کند. سیستم‌های غیر بلاک چینی نیز می‌توانند تحت شرایط خاصی به پاراچین تبدیل شوند.

پاراچین ها روی Polkadot میزبانی می‌شوند. این به این دلیل است که زنجیره‌ها به یک لایه اتصال به نام Polkadot Relay chain متصل می‌شوند، جایی که از سیستم امنیتی پولکادات برای تأیید تراکنش‌ها بهره می‌برند. و بلاکچین‌های مستقل مانند بیت کوین همچنان می‌توانند از قابلیت همکاری پولکادات از طریق پل‌ها لذت ببرند.

2. کازماس

کازماس (Cosmos) که خود را اینترنت بلاک چین‌ها می‌نامد، شبکه ای از بلاک چین‌ها (به نام zones) است که از طریق Cosmos Hub و یک لایه ارتباطی به نام پروتکل ارتباط بین بلاک چینی (IBC) متصل شده‌اند. این بلاکچین‌ها می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و کاربران را قادر می‌سازند تا دارایی را از یک زنجیره به زنجیره دیگر منتقل کنند. Cosmos Hub وضعیت تمام بلاکچین‌ها را در شبکه رصد می‌کند.

Cosmos وایت پیپر خود را در سال 2016 منتشر کرد. Tendermint در اصل مشارکت‌کننده اصلی این شبکه بود. امروزه، Cosmos توسط بنیاد Interchain پشتیبانی می‌شود.

3. ون‌ چین (Wanchain)

ون‌چین (Wanchain) یک بلاک چین است که قابلیت همکاری را از طریق پل‌های غیرمتمرکز که شبکه‌های بلاک چین ایزوله را به هم متصل می‌کند، معرفی می‌کند. هدف پروژه Wanchain ایجاد یک اکوسیستم وب 3 قابل تعامل است که در آن همه بلاکچین‌ها می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، ازجمله بلاکچین‌های سازگار با EVM و غیر EVM. در سال 2021، Wanchain یک پل مستقیم و غیرمتمرکز بین بیت‌کوین و اتریوم ایجاد کرد و آن‌ها را به هم وصل کرد.

جمع بندی

قابلیت همکاری بلاک چین برای توسعه وب 3 ضروری است. توسعه‌دهندگان باید در مورد ایجاد بلاکچین‌های قابل تعامل در آینده، تلاش بیشتری داشته باشند. قابلیت همکاری همچنین پذیرش بلاک چین را در صنایع مختلف تشویق می‌کند، در حالی که شرکت‌ها در تلاش هستند تا از مزایای بلاک چین‌های قابل تعامل بهره ببرند.

در سال‌های آینده، با افزایش تقاضا برای انتقال بین زنجیره‌ای، می‌توانیم شاهد ظهور بلاک چین‌های با قابلیت تعامل بیشتری باشیم. علاوه بر این، همکاری بین بلاک چین‌های مستقل موجود نیز ممکن است با پیشرفت نوآوری به سطوح بالاتری ارتقا یابد.

سوالات متداول