وب 5.0 چیست؟ مروری بر نسل‌های وب

شبکه جهانی وب که تحت عنوان «WEB» شناخته می‌شود، یک چارچوب به هم پیوسته است که در آن آدرس‌های URL (برای مثال https://example.com) اسناد و سایر منابع وب را تعریف می‌کنند. می‌توان به همه این اسناد و منابع یک لینک داد و از طریق اینترنت به آنها دسترسی پیدا کرد. در این مقاله از فکت کوینز به این سوال که وب 5.0 چیست؟ به طور دقیق پاسخ می‌دهیم و تاریخچه وب و چشم انداز آینده این فناوری را بررسی می‌کنیم.

تاریخچه وب

شبکه جهانی وب (WWW) توسط تیم برنرز لی (Tim Berners-Lee)، دانشمند بریتانیایی در سال 1989 زمانی که در شرکت سرن (CERN) استخدام شد، اختراع شد. اینترنت هم از نیاز به اشتراک‌گذاری خودکار اطلاعات پا به عرصه گذاشت. این فناوری با تلاش دانشمندان در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی سراسر جهان اختراع شد.

مفهوم اصلی WWW ترکیب ماشین (Machine)، شبکه داده (Data network) و فناوری فرامتن (Hypertext) بود. کار با ترکیب آنها و سپس تبدیل آنها به یک سیستم اطلاعات جهانی قدرتمند و کاربرپسند آغاز شد.

مفهوم اصلی شبکه جهانی وب

در ادامه اصول اولیه اینترنت و کلمات کلیدی مرتبط با آن شرح داده شده است. اینترنت یک «پروژه فرامتن» به نام «شبکه جهانی وب» (Worldwide Web) را تعریف کرد که در آن «مرورگرها» می‌توانستند به یک وب از «اسناد فرامتن» دسترسی پیدا کنند.

گفتنی است که فقط چند فرد به رابط برنامه نویسی NeXT که اولین مرورگر روی آن اجرا شد، دسترسی داشتند. پس از مدت کوتاهی کار بر روی یک مرورگر ساده تر به نام « line-mode» که می‌توانست روی هر دستگاهی اجرا شود، آغاز شد.

وب 1 – وب Read Only

قبل از اینکه به مبحث وب 5.0 بپردازیم، بهتر است با تمامی نسل‌های وب آشنا شویم. اینترنت اولیه اکثراً از صفحات وبی تشکیل شده بود که توسط هایپرلینک‌ها (Hyperlinks) به یکدیگر متصل شده بودند. کارشناسان وب 1 را شبکه Read Only (فقط قابل خوانش) نامیدند زیرا این یک پلتفرم ثابت بدون قابلیت اپلود اطلاعات بود. علاوه بر این، در اکثر موارد، کاربر وب یک ناظر منفعل بود و بازخورد کاربر بیشتر به صورت آفلاین صورت می‌گرفت. در وب 1، سایت‌های ثابتی که روی سرورهای ISP یا پلتفرم‌های میزبانی وب رایگان راه‌اندازی می‌شد، اکثر صفحات وب را تشکیل می‌دادند.

اینترنتی که فقط قابل خواندن باشد منبع ارزشمندی از دانش و ابزار یادگیری است، نه یک محیط مجازی پر رونق شامل یک فروشگاه آنلاین.

به عنوان مثال، صفحات GeoCities و دیگر صفحات قدیمی که کاربران اکنون می‌توانند در سراسر سایت‌ها یا در کتابخانه‌ها مشاهده کنند متعلق به وب 1 بوده است. به همین ترتیب، «Wayback » یکی از اولین نمایش‌های بصری اینترنتِ نیز Read Only است.

کد نویسی وب 1 نسلی را پرورش داد که صفحات وب را با استفاده از تگ‌ها و دستورات تولید می‌کردند. این صفحات وب اغلب طرح های رنگی را برای محتوای ایستا طراحی و تولید می‌کنند. با این حال، همانطور که پیش‌تر گفته شد، هم اکنون وب‌سایت‌هایی از وب 1 وجود دارند که فعال هستند و ما می‌توانیم به صورت آنلاین به آنها دسترسی داشته باشیم تا درک بهتری از نحوه عملکرد اینترنت اولیه پیدا کنیم.

وب 2.0 – وب اجتماعی (Read-Write)

وب 2.0 به کاربران امکان می‌دهد تا به عنوان توسعه‌دهندگان محتوای تولیدشده توسط کاربر، از طریق بحث در شبکه‌های اجتماعی با یکدیگر در یک محیط مجازی تعامل و ارتباط برقرار کنند. وب 2 متفاوت از نسل اول وب بود که در آن کاربران محدود به مرور محتوا بودند.

شبکه‌های اجتماعی یا پلت‌فرم‌های آنلاین (مانند فیس‌بوک)، وبلاگ‌ها، ویکیپدیا، folksonomies (برچسب‌گذاری کلمات کلیدی در وب‌سایت‌ها و لینک‌ها)، سایت‌های اشتراک‌گذاری ویدیو (مانند یوتیوب)، سایت‌های اپلود عکس (مانند Flickr)، خدمات مشترک، اپلیکیشن‌های وب (اپ ها)، شبکه‌های مصرفی توزیع‌شده و اپلیکیشن‌های mashup نمونه‌هایی از Web 2.0 هستند.

این سایت‌ها می‌توانند یک «معماری مشارکتی» داشته باشند که به کاربران اجازه می‌دهد هنگام استفاده از برنامه، به آن محتوا اضافه کنند. وب اجتماعی تقریباً به همه مصرف‌کنندگان حق مشارکت یکسانی ارائه می‌کند. گرچه وب اجتماعی امکان گفتگو و تعامل را میسر می‌سازد، اما میزان «اسپم»، «ترولینگ» را نیز افزایش می‌دهد و حتی ممکن است محلی برای نفرت پراکنی نژادی، آزار و اذیت سایبری و افترا ایجاد کند.

برخی معتقدند که «سبدهای خرید» متعلق به وب 1.0 است، زیرا سایت‌های فروشگاه بیشتر بر اساس موارد کاتالوگ است. با این حال، بسیاری استدلال می‌کنند که از آنجایی که خریداران انواع موارد، از جمله شناسه‌های مالی، اولویت‌های محصول و غیره را وارد می‌کنند، این پروژه‌های آنلاین کاملاً در حوزه وب 2.0 قرار می‌گیرند.

خصوصیات وب 2

اپلیکیشن‌های Web 2.0 عملکردی مشابه اپلیکیشن‌های دسکتاپ دارند، اما با پیشرفت‌های زیر:

• ذخیره سوابق مصرف‌کننده در یک فولدر متمرکز
  
• اطلاعات در سخت‌افزارهای رمزگذاری شده ذخیره می‌شود تا از هک، آتش‌سوزی و قطع برق و غیره در امان بمانند.
  
• سازگاری با هر رایانه‌ای که دارای مرورگر است، مانند رایانه شخصی، تلفن هوشمند، PDA، کنسول بازی و غیره.
  
• توانایی همکاری با چندین کاربر به صورت هم‌زمان که داده‌های یکسانی را در لحظه به اشتراک می‌گذارند.

وب 3.0 – وب معنایی (Read-Write-Execute)

در مقایسه با وب 5.0، وب 3.0 نسل پیشرفته فناوری اطلاعات برای وب‌سایت‌ها و تلفن‌های هوشمند است که بر ارائه یک شبکه وب مبتنی بر داده و تعاملی از طریق پردازش ماشینی اطلاعات تمرکز دارد. هدف نهایی وب 3 ایجاد وب‌سایت‌های هوشمندتر، به هم متصل و در دسترس تر است.

سیستم‌های خانه هوشمند که از شبکه‌های سلولی و همچنین اینترنت اشیا (IoT) استفاده می‌کنند، دو نمونه از اینترنت نسل 3 هستند که نشان می‌دهد وب 3.0 چگونه روی نوآوری تأثیر می‌گذارد. هنگام ساخت وب 3، هوش مصنوعی (AI)، وب معنایی و مشخصه‌های جهانی همه در نظر گرفته می‌شوند.

هر دیتابیسی (Database) که از هوش مصنوعی استفاده می‌کند باید بتواند داده‌هایی که فکر می‌کند برای یک کاربر مفید است را فیلتر و مرتب کند. از آنجایی که در وب 3 سایت‌ها با رأی‌هایی که مردم به آنها داده‌اند نشانه‌گذاری می‌شوند، نشانه‌گذاری اجتماعی (Social bookmarking) به عنوان یک موتور جستجو می‌تواند نتایج بهتری نسبت به گوگل ارائه دهد.

سیستم هوش مصنوعی همچنین دارای سیستم‌های خودکاری خواهد بود که اکنون به عنوان قابلیت‌های ادغام شده در دستگاه‌ها یا از طریق اپلیکیشن‌های شخص سوم در دسترس هستند.

محاسبات فراگیر (Ubiquitous computing) به محاسبات تعبیه شده اشیاء روزمره اشاره دارد که به رایانه‌های موجود در دنیای کاربر اجازه می‌دهد با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این فقط یکی از قابلیت‌های وب 3.0 است که به ایده اینترنت اشیا نزدیک‌تر است.

میکروفرمت ها (Microformats)، داده کاوی (data mining)، جستجوی زبان طبیعی natural language) search) و یادگیری عمیق (deep learning) از جمله نوآوری‌هایی هستند که می‌توانند به این قابلیت‌ها کمک کنند. «Web Read-Write» همچنین تأکید بیشتری بر پلتفرم‌های همتا به همتا (P2P) مانند بلاک چین دارد. هنگام طراحی برنامه‌ها می‌توان از ابزارهای دیگری مانند API های رایگان، دیتا فرمت‌ها و نرم‌افزارهای متن‌باز استفاده کرد.

به دلایل مختلفی، وب معنایی (Semantic Web) محقق نشد. دلیل اصلی آن هم این بود که پیاده‌سازی فناوری هوش مصنوعی واقعی که تحت عنوان RDF (چارچوب توصیف منابع) نیز شناخته می‌شود، تقریباً غیرممکن است. چگونه یک کامپیوتر بین جگوار (حیوان) و جگوار (برند خودرو) تمایز قائل می‌شود؟ ساده‌ترین راه برای فهمیدن تفاوت آن‌‌ها، درک محتوایی است که این دو در آن مشاهده می‌شود.

وب 3.0 از چندین جهت بازگشت به وب اورجینال خود است، جایی که «برای انتشار هر چیزی به مجوز از یک مقام مرکزی نیاز نیست.» هیچ نهاد مرکزی وجود ندارد و در نتیجه «قطع خودکار سرویس» در کار نخواهد بود!

وب 4.0

وب موبایل یا وب 4.0 بدون درک روشنی از آنچه این شبکه در بر خواهد داشت، در حال حاضر در حال پیشرفت است، وب 4.0 اغلب به عنوان وب همزیستی (symbiotic web) شناخته می‌شود. هدف این وب همزیستی بین انسان و رایانه با یکدیگر است.

نسل چهارم وب اصلاً چیز متفاوتی نیست، بلکه نسخه جایگزین آنچه قبلاً داشتیم است. ما می‌خواستیم با محیط تلفن همراه تطابق پیدا کنیم. وب موبایل تمام سیستم‌ها را در دنیای فیزیکی و مجازی ادغام می‌کند.

وب‌ها مشابه مغز انسان خواهند بود که دلالت بر شبکه وسیعی از ارتباطات بسیار هوشمند دارد. گرچه اطلاعات دقیقی در مورد وب 4.0 و فناوری آن وجود ندارد، اما واضح است که وب به سمت استفاده از هوش مصنوعی برای تبدیل شدن به یک شبکه هوشمند پیش می‌رود.

وب به عنوان دنیایی متحرک تصور می‌شود که در آن انسان‌ها، ساختارهای واقعی و اشیاء انتزاعی در هماهنگی با هم زندگی می‌کنند تا معنا ایجاد کنند. وبر (Weber) و رچ Rech) وب 4.0 را به نظریه واقعیت مجازی پیوند می‌دهند و استدلال می‌کنند که تکامل این فناوری دنیای فیزیکی را با دانش دیجیتال و محتوای رسانه‌ای غنی می‌کند.

وب 5 – وب هوشمند/عاطفی (همزیستی)

به طور خلاصه، اینترنت اشیا (IoT) به این معنی است که همه چیزها در زندگی شما، می‌توانند جلوی شما، پشت سرتان و بدون هیچ گونه مراقبتی با یکدیگر در مورد شما (با تأکید بر تأثیرگذاری بر شما) صحبت کنند.

بیدار شدن با یک ربات گربه در بغلتان جالب است، اما وب 5.0 فراتر از این خواهد بود. دستگاه‌های هوشمندی که نیازهای شما را بر اساس عادت‌های شما و بدون اینکه سرنخ‌ زیادی داشته باشند پیش‌بینی می‌کنند، نشان می‌دهند که وب هوشمند به چه شکل خواهد بود. اپلیکیشن‌های وب 5.0 قادر خواهند بود شواهد را در سطح پیچیده‌تری، هم از نظر احساسی و هم از نظر فکری، تفسیر کنند. این وب است که در همزیستی کامل با زندگی روزمره وجود دارد، بدون فکر عمل می‌کند و به طور ارگانیک با آنچه ما انجام می‌دهیم تعامل دارد.

با استفاده از واقعیت‌های دیجیتال، رایانه‌ها را می‌توان به دستیارهای روباتیک تبدیل کرد. اینترنت اشیا می‌تواند همه لوازم‌خانگی را به اینترنت وصل کند و با کاشت تراشه در مغز انسان، تعاملات بسیار هوشمندانه‌ای بین ماشین‌ها و انسان‌ها انجام شود. تبلیغات وب 4.0 و اطلاعات نادرست به ما خواهد گفت که فقط شما می‌توانید آن را ببینید و فقط شما می‌توانید این اطلاعات را انتخاب کنید.

چرا با شریک زندگی خود صحبت کنید در حالی که می‌توانید به او فکر کنید؟ مردم می‌توانند با استفاده از افکار و احساسات خود با اینترنت، خانه‌ها، وسایل نقلیه، فرزندان، مشاغل و غیره ارتباط برقرار کنند. دیگر نیازی به دسته بازی یا کنسول بازی نخواهد بود. فقط کافی است به‌سادگی به یک بازی ویدیویی فکر کنید.

هوش هیجانی در وب 5.0

مرورگر 5.0 که به عنوان «وب تله پاتیک و احساسی» نیز شناخته می‌شود، پس از سال 2030 در دسترس خواهد بود. لطفاً صبور باشید. این سایت از ایمپلنت‌های مغزی یا حداکثر یک هدست برای درک و واکنش به افکار و حالات احساسی شما استفاده می‌کند. ایموجی ها دیگر به تاریخ خواهند پیوست. هوش مصنوعی در اینترنت می‌تواند طیف وسیعی از افکار و احساسات انسان را ضبط و حس کند.

این ایده به تحلیل عاطفی و راه‌حل‌های احساسی مربوط می‌شود. به‌ویژه برای اینترنت اشیا (IoT) – دستگاه‌های هوشمندی که می‌توانند پروفایل احساسی کاربر را برای ارائه خدمات ذخیره و پردازش کنند.

برای مثال، فناوری جدید اینترنت، احساسات را نیز درک خواهد کرد. این شامل فناوری‌های واکنش گالوانیکی پوست (GSR) است که از حسگرهای بیومتریک در دستگاه‌های پوشیدنی برای اندازه‌گیری یا تشخیص احساسات و سطوح استرس بر اساس داده‌های مربوط به تعریق، تنفس، ضربان قلب و واکنش پوست و … استفاده می‌کند.

به عنوان مثال، دستیار هوشمند آمازون، الکسا، به عنوان یک درمانگر عمل خواهد کرد. همه اینها به لطف سیستمی است که به دستگاه کمک می‌کند تا احساسات را تشخیص دهد. Replika، یک ربات چت که به عنوان یک شریک دیجیتال عمل می‌کند و توسط یک شبکه عصبی هدایت می‌شود نیز مثال دیگری است.

چرا هوش عاطفی مهم است؟

هوش عاطفی و ظرفیت ما برای تکیه بر آن به عنوان یک منبع ذخیره، در زمینه‌های مختلف برای ما مفید است. از کمک به تناسب اندام و سلامت جسمی و عاطفی گرفته تا توانایی ما برای الهام بخشیدن و رهبری.

گفتنی است که هفتاد و پنج درصد از کارگران «به دلیل مشکلات مربوط به عواطف و احساسات، مانند ناتوانی در غلبه بر مشکلات رفتاری، از کار اخراج می‌شوند.

افراد با EQ بالا تیم‌های قوی ساخته و آنها را رهبری می‌کنند و همچنین در صورت لزوم انعطاف‌پذیر و منعطف خواهند بود. در نتیجه، هوش هیجانی (EQ) به طور پیچیده‌ای در تمام تصمیمات ما دخالت دارد. هوش هیجانی به همان اندازه که در تغییرات سازمانی نقش دارد، در دستورالعمل‌های اساسی تیم شما نیز نقش دارد. در نتیجه، افرادی که EQ بالاتری دارند، معمولاً به طور مؤثرتری یک سازمان را اداره می‌کنند.

Emotiv، یک شرکت ساکن سانفرانسیسکو، از این هم فراتر رفته است. با استفاده از EEG های غیر تهاجمی، آنها می‌توانند فعالیت عصبی را تشخیص دهند. هنگامی که EEG ها با سایر معیارها مانند فشار خون ترکیب شوند، می‌توانند وضعیت فیزیولوژیکی و عصبی کاربر را اندازه گیری کنند. مثال دیگر کمپین میم اینترنتی است که برای پرورش ایده‌ها و شخصیت‌های سیاسی به کار می‌رود. آنها همچنین رسانه‌ها را متقاعد می‌کنند که نظرات سیاسی خود را به اشتراک بگذارند. این به این دلیل است که میم‌ها افراد را قادر می‌سازند تا خود و نظرات خود را بیان کنند. این در حالی است که میم‌ها اطلاعات مفیدی ارائه نمی‌کنند. آنها دروغ نیستند، بلکه محتوای فرهنگی هستند.

یک مثال www.wefeelfine.org است که احساسات مردم را ترسیم می‌کند. کاربران می‌توانند هنگام استفاده از هدفون با اطلاعاتی ارتباط برقرار کنند که با احساسات یا بهبود تشخیص چهره آنها مرتبط است.

کلام آخر

پرسش «وب چیست» را نمی‌توان تنها با “WWW” پاسخ داد. دیتابیس‌های دیجیتال ممکن است از قابلیت‌های Web 1.0، 2.0، 3.0 یا وب‌های جدیدتر استفاده کنند. یک سایت با استفاده از این منابع در دوره‌های مختلف، منسوخ نمی‌شود. دانستن آنچه در گذشته مهم بود به اندازه دانستن چیزهایی که امروز مهم است، از اهمیت برخوردار است. سایت‌های ساخته شده قبل از سال 2001 (طبق مفهوم Web 1.0) معمولاً ثابت بودند. آنها به عنوان «کارت ویزیت»، به عنوان تابلوهای وب (هایپر) که محتوای خاصی را نمایش می‌دهند، عمل می‌کردند. آنها اغلب ناکارآمد و فاقد ارتباط بودند. علاوه بر این، برنامه‌ها دائماً از طریق شبکه جهانی وب با یکدیگر در ارتباط هستند. شبکه داده جایگزین شبکه کاغذی شده است.

وب 1.0 در درجه اول به اتصال اسناد (منابع) و ایجاد دسترسی به شبکه می‌پرداخت. پس از آن، وب 2.0 محیطی ایجاد کرد که در آن مصرف‌کنندگان محتوا و ارزش اضافه می‌کردند. علاوه بر این، وب 2.0 شبکه‌ای از افراد است که از طریق ارسال محتوا در اینترنت با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند به طور مشابه، وب 3.0 یک فضای معنایی است که در آن هوش مصنوعی و هوش انسانی همزیستی دارند. در مقابل، وب 4.0 یک فضای متحرک است که در آن افراد، و همچنین اشیاء فیزیکی و تعاملی، برای ایجاد ارزش‌های جدید با یکدیگر همکاری می‌کنند. در نهایت، وب 5.0، یک حوزه احساسی حسی است که شبکه را از یک دنیای «عاطفی فقیر» به دنیایی با تجربه غنی تبدیل می‌کند.