در فوریه ۲۰۲۲ گروه تحقیقاتی چینالیسیس (Chainanalysis) گزارشی سالیانه در ارتباط با جرایم مرتبط با حوزه رمزارزها انتشار داد. قسمتهایی که در این گزارش به آنها پرداخته شده است شامل پولشویی، توازن کیفری، توکنهای NFT و جرم، باج افزار، بدافزار، سرقت سرمایه، کلاهبرداری، تروریسم اقتصادی، بازارهای دارک نت و حوزههای قضایی پرخطر و تحریمها است و در قسمت نهایی این گزارش به شیوهی مشارکت کره شمالی، روسیه و ایران و علیالخصوص پلتفرمهای صرافیهای ارز دیجیتال ایرانی را در جرایم کریپتویی بررسی کرده است. در ادامه به بررسی خلاصهای از این گزارش میپردازیم. با ما در فکت کوینز همراه باشید.
بررسی روند فعالیتهای مجرمانه کریپتو در سال ۲۰۲۲
چینالیسیس اینگونه تعبیر کرده است که در پی رشد و فراگیری رمز ارز ها در سال گذشته، درصد جرایم نیز به طرز عجیبی در این اکوسیستم رشد کرد. به همین دلیل است که اخیرا حملات باجافزارها و کلاهبرداریهای بسیاری را شاهد هستیم. در سال ۲۰۲۱، جرایم کریپتویی به ۱۴ میلیارد دلار رسید و این یعنی ثبت یک رکورد جدید. آدرسهای غیرقانونی برای کسب درآمد به حوزه دیفای هجوم آوردند. در سال ۲۰۲۱ تعداد تراکنش های غیرقانونی دوبرابر سال 2020 شد.
چینالیسیس بیان کرد که با رصد کردن تعداد زیادی از رمزارزها این گونه نتیجه گیری کرده است که در سال 2021، حجم معاملات به ۱۵.۸ تریلیون دلار رسیده است، یعنی 567 درصد رشد نسبت به سال 2020! و این اتفاق حاکی از یک رشد بزرگ است و پذیرش و کاربرد گستره و روزافزون رمزارزها را در پی دارد.
چینالیسیس رشد فعالیتهای مجرمانه را در پی رشد شگفت انگیز اکوسیستم کریپتوکارنسی، امری طبیعی می داند. اما اگر به نمودار زیر دقت کنید، میتوانید حجم تراکنش های غیرقانونی را با تراکنشهای غیر قانونی مقایسه کنید.
در گزارش چینالیسیس تمام این جرایم با جزئیات مطرح و سپس بررسی شدهاند. در ادامه این چکیده از گزارش، ما نقش سرویسهای دیفای در پولشویی، نهنگهای مجرم و سرویسهای ایرانی در دور زدن تحریمها را بررسی میکنیم.
نقش سرویسهای دیفای در پولشویی
انتقال وجوه غیرقانونی به واسطهی سرویسهای دیفای با هدف مخفی کردن معاملات کلان از دید مقامات ناظر بر تراکنشها در اصل پولشویی تلقی میشود. به دلیل ناشناس بودن تراکنشها، دیفای بهترین محل برای انتقال مخفیانه پول و درنتیه پولشویی است؛ پولشویی مهمترین و گستردهترین جرمی است که در اکوسیستم کریپتوکارنسی رخ میدهد.
طبق آمار ارائه شده در گزارش گروه تحقیقاتی چینالیسیس، نخستین بار از سال ۲۰۱۸، تنها ۴۷ درصد پولهای غیرقانونی به صرافیهای متمرکز ارسال شد. پس پولهای حاصل از فعالیتهای مجرمانه به کجا ارسال شدند؟ در سال ۲۰۲۱، پروتکلهای دیفای ۱۷ درصد از کل وجوه ارسال شده از کیف پولهای غیرقانونی را دریافت کردند که این رقم نسبت به سال 2020، ۲ درصد رشد کرده بود.
نهنگها
اقدام دیگری که گروه تحقیقاتی چینالیسیس اتخاذ کرده است، آنالیز موجودی نهنگهاست. از نظرگاهِ این تحقیق، نهنگ مجرم اینگونه تعریف میشود: یک کیف پول خصوصی که یک میلیون دلار یا بیشتر دریافتی داشته باشد و ۱۰ درصد موجودی دریافتی آن نیز از آدرسهای غیرقانونی باشد. با این تعریف، چینالیسیس ۴۰۶۸ نهنگ مجرم با بیش از ۲۵ میلیارد دلار ارز دیجیتال شناسایی کرد. در نهایت این گروه تحقیقاتی اعلام کرد که نهنگهای مجرم ۳.۷ درصد از کل نهنگها (یعنی کیف پولهایی خصوصی با ارزش بیش از ۱ میلیون دلار) را تشکیل میدهند.
طبق تخمین چینالیسیس، مناطق زمانی ۲، ۳ و ۴ بیشترین تعداد نهنگهای فعال را دارد و همچنین در مناطق زمانی ۱ و ۹- هم تعداد قابل توجهی نهنگ وجود دارد. در مناطق زمانی ۲، ۳ و ۴ مراکز جمعیتی روسیه همچون سن پترزپورگ و مسکو هستند که به علت نقش مهم کشور روسیه در جرایم مرتبط با رمزارزها جالب توجه است. با این وجود، منطقه زمانی فقط به ما توانایی تخمین موقعیت مکانی را میدهد. چینالیسیس اینگونه آنالیز کرده است که احتمالاً شماری از نهنگهای جنایتکار در مناطق دیگری نظیر آفریقای جنوبی، عربستان سعودی و ایران مشغول فعالیتند.
حوزههای قضایی پرخطر و کشورهای تحت تحریم
این قسمت از گزارش گروه تحقیقاتی چینالیسیس به بررسی عملکرد کره شمالی، روسیه و ایران در فشای رمزارزها پرداخته است. تمرکز این قسمت از گزارش بر این واقعیت است که هدف اصلی سواستفاده از کشورهای تحت تحریم از اکوسیستم کرسیپتوکارنسیف دور زدن تحریمهاست. یعنی ایران برای جبران تحریمهای شدید به دیفای و استخراج بیت کوین متوسل شده است چرا که دفتر کنترل داراییهای خارجی وزارت خزانهداری ایالات متحده (OFAC)، هرگونه معامله با موسسات ایرانی را منع کرده است.
از سوی دیگر به دلیل اینکه ایران از لحاظ تامین منابع انرژی با مشکلی رو به رو نیست، استخراج ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین برایش آسان و روشی مطلوب تلقی میشود. گروه تحقیقاتی چینالیسیس اینگونه اعلام کردهاست که استخراج بیت کوین در ایران در مقیاسی بهشدت عظیم انجام میشود.
گروه تحقیقاتی چینالیسیس طی این گزارش اعلام کرد که دولت ایران نسبت به این فرصت برای دور زدن تحریمها آگاه است زیرا دقیقا در سال 2019 و آغاز فشار تحریمها دولت ایران، استخراج رمزارزها را با دریافت مجوز، قانونی اعلام کرد و در مارس 2021 نیز در گزارشی بر فواید استخراج، از طرف دولت ایران تاکید شد. اما آغاز گسترده استخراج رمزارزها، کار را به جایی کشید که دیگر منابع انرژی الکتریکی توانایی حمایت از ماینرها را از دست دادند و خاموشیهای مکرری در سراسر کشور ایران اتفاق افتاد.
در این تحقیق به نقش پلتفرمهای صرافی ایرانی، علیالخصوص سه صرافی نوبیتکس، والکس و اکسکوینو در همکاری با سرویسهای خارجی و نقض تحریمها نیز اشاره شده است که فعالیت در دنیای ارزهای دیجیتال را به امری پر چالش تبدیل کرده است.
بیشتر بخوانید: آموزش ترید در صرافی کوینکس | از راهنمای استفاده تا مزایا و معایب این صرافی
ارتباط صرافیهای ایرانی با استخرهای استخراج
ارتباط گسترده استخرهای ماینینگ با صرافیهای ایرانی و سپس ارتباط با سرویسها در اکوسیستم ارز دیجیتال، یکی از راههایی است که ایران برای دور زدن تحریمها از طریق پروتکلهای دیفای استفاده میکند؛ در ادامه این چکیده به اختصار آنها را طبق گزارش چینالیسیس برای شما ذکر میکنیم.
صرافی نوبیتکس
از نظر چینالیسیس، نوبیتکس بزرگترین صرافی ایرانی است. گروه تحقیقاتی چینالیسیس ابزاری به نام Chainalysis Reactor دارد و توسط آن 3 استخر ماینینگ متصل به صرافی نوبیتکس را بررسی کرده است و بیان کرده است که نوبیتکس 30 درصد وجوه خود را فقط از 3 استخر استخراج دریافت میکند. نوبیتکس 55 درصد وجوهاش معادل 190 میلیون دلار را به یک صرافی معروف ارسال کرده است که 157 میلیون دلار از این مبلغ تنها به 5 آدرس فرستاده شده است.
صرافی والکس
استخرهای مذکور با دومین صرافی بزرگ ایرانی یعنی والکس نیز ارتباط دارند. طبق آمار چینالیسیس در تصویر زیر، صرافی والکس ۲۵ درصد وجوه خود را از ماینینگ دریافت کرده است و ۳۰ درصد را به همان صرافی معروف انتقال میدهد.
صرافی اکسکوینو
طبق این گزارش، اعلام شده است اکسکوینو 55 درصد از وجوهاش را به صرافیای که نوبیتکس و والکس با آن در ارتباطاند، انتقال میدهد. گفته شده است که اکسکوینو 40 درصد از سرمایهاش را از طریق استخراج کسب کرده است. جالب اینجاست که برخلاف این میزان خروجی که هنوز هم ادامه دارد، استخرهای استخراج نامبرده در بالا، کاربران ایرانی یا مقیم ایران را مسدود میکنند.
طبق آمار چینالیسیس مشاهده میکنید که از ابتدای ماه ژانویه تا ۳۱ ماه دسامبر، به طور میانگین تقریباً ۳۴۳,۰۰۰ دلار ارز دیجیتال در روز که تقریبا ۸۰ درصد آن را بیت کوین تشکیل میداد از طریق استخرهای استخراج به سرویسهای ایرانی منتقل شده است.
با توجه به سهم حدودی ۳.۱۱ درصدی ماهانه ایران از هش ریت جهانی، در پایان این تفسیر اینگونه بیان شده است که این گزارش حاصل بررسی تنها 3 استخر استخراج است و با توجه به آمار و ارقام، گویا پای استخرهای دیگری نیز در میان است.
بیشتر بخوانید: صرافی یوبیت (YoBit)؛ اتاق گفتگوی تریدرها برای تبادل نظر
خطرات این گزارش برای کاربران ایرانی و اقدامات لازم
در ادامه خطرات و اقدامات لازم پس از انتشار این گزارش را با هم مرور میکنیم.
- لازم است صرافیهایی که پذیرای سیل عظیمی از کاربران بودند و احتمالا با مقرارت جدیدی محدود شوند، زیرساختهای امنیتیشان را تقویت کنند. و حافظ وقعی دارایی کاربران باشند.
- بهتر است صرافیهای ایرانی اقدام به راه اندازی صندوق های SAFU برای کاربران، استفاده از آدرسهای متغیر کیف پول ارز دیجیتال و مسدود کردن راه ارتباطی مستقیم کاربر با صرافی خارجی کنند.
- دقت داشته باشید که صرافیها صرافاً پلتفرمی برای تبدیل دارایی هستند و به هیچ عنوان نمیتوانند نقش کیف پول را بازی کنند.
- برای انتقال داراییهایتان از صرافی ایرانی به خارجی، از یک کیف پول به عنوان واسطه استفاده کند.
- بهتر است از والتهایی استفاده کنید که مستقیماً به صرافی ایرانی متصل نمیشوند. چرا که اگر کیف پول ها ردیابی شدند، داراییهای دیجیتال شما برای همیشه بلوکه خواهد شد.
آیا گزارش چینالسیس مغرضانه و اغراق شده است؟
همانطور تقریبا از طریق اخبار و رسانههای مختلف به گوش شما هم رسید، سالهاست که در ایران برای به رسمیت شناختن استخراج ارز دیجیتال به عنوان راهی برای کسب درآمد چالشهای بسیاری طی شده است. امروز فقط با کسب مجوز از مراجع قانونی میتوان به فعالیتهای استخراج رمز ارز پرداخت. پس به نظر میرسد آنقدرها هم فضا برای فعالیتهای آزادانه وجود ندارد. به علاوه خرید تجهیزات نیز آنقدرها برای ایرانیان آسان و ارازن نیست و قطعا عدهی کمی قادر به مهیا کردن شرایط هستند.
لازم به ذکر است که طبق گزارش اخیر دفتر سرمایهگذاری وزارت صنعت، معدن و تجارت، مجوز بیش از نیمی از مراکز قانونی استخراج ارز دیجیتال، به دلیل عدم فعالیت، باطل شده است. نه تنها به خاطر تحریمها و محدودیتهای کاربران ایرانی، بلکه سرویسدهی مراکز آمریکایی و ارتباط کسب و کارها با ماینرهای ایرانی نیز نقض تحریمهای صادر شده توسط OFAC است و قطعا پیگرد قانونی و در نتیجه ریسک بالایی دارد.
تصویر بالا حجم کلی رمزارزهایی که از سرویسهای ایرانی خارج شدهاند را طی سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ نمایش میدهد.
جمعبندی
آنچه در این گزارش بدان پرداخته شده قطعا موضوع بسیار مهمی است چرا که این میزان سواستفاده از یک اکوسیستم نیاز به بررسی دارد. اما آنچه در مورد سرویسهای ایرانی مطرح شده است قطعا به ضرر تمام کاربران ایرانی است. اگر دولت آمریکا از ابزارهای شناسایی مبدا و مقصد تراکنشها استفاده کند، این اتفاق برای عدهای گران تمام خواهد شد. بیشک چنین گزارشاتی سبب محدودتر شدن کشورهای تحت تحریم میشود.
نظرشما در ارتباط با این گزارش چیست؟ آیا گزارش چینالسیس مغرضانه است؟ انتشار چنین اطلاعاتی به چه اتفاقاتی منتهی خواهد شد؟