رمز ریال چیست؟ آیا رمز ریال جایگزین اسکناس خواهد شد ؟

رمز ریال چیست ؟بانک مرکزی در حال راه‌اندازی نسخه آزمایشی ارز دیجیتال خود به نام رمز ریال است. علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید در حال انجام اقدامات نهایی برای اجرای آزمایشی این طرح تا آغاز شهریور ماه امسال است. این طرح در مرحله آزمایشی خود در یک منطقه از ایران راه‌اندازی و سپس به سایر نقاط کشور تسری می‌یابد.

- Advertisement -

این پروژه ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) با ارزهای دیجیتال فعلی متفاوت خواهد بود. طبق گفته رئیس بانک مرکزی صرفاً برای «جایگزینی اسکناس‌هایی که مردم در حال حاضر دارند» طراحی شده است. با فکت کوینز همراه باشید تا این خبر و حواشی پیرامون آن را مورد بررسی قرار دهیم.

- Advertisement -

رمز ریال ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران

بانک مرکزی در اطلاعیه جدید خود نحوه استخراج، توزیع و بازخرید ریال دیجیتال را شرح داده است. بانک مرکزی تصریح می‌کند که فقط همین نهاد اختیار ضرب این ارز دیجیتال را دارد و مسئول تصمیم‌گیری در مورد حداکثر عرضه آن هم خواهد بود.

وزارت صمت نیز در به‌روزرسانی جداگانه‌ای خاطرنشان کرد که این رمز ارز بانک مرکزی در یک شبکه مجاز و فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) عرضه می‌شود. این پلتفرم توسط شرکت خدمات انفورماتیک ایران توسعه یافته و از بلاکچین مجاز Hyperledger Fabric بنیاد لینوکس استفاده می‌کند.

چرایی عرضه رمز ریال

ایران در حال بررسی فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) به عنوان راه‌حلی برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه است. اراده دولت برای پذیرش فناوری بلاک چین انگیزه‌های مختلفی دارد که دور زدن تحریم‌ها یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. دولت در اوایل سال جاری نیز ایده قانونی کردن تجارت ارزهای دیجیتال برای استفاده در تسویه‌ حساب‌های بین‌المللی را مطرح کرد. در این طرح، وزارت بازرگانی قرار بود با بانک مرکزی شریک شود تا به واردکنندگان و صادرکنندگان اجازه دهد تراکنش‌ها را با استفاده از ارزهای دیجیتالی تایید شده بانک مرکزی تسویه کنند.

کشورهایی مانند ایران و روسیه که تحت تحریم‌ها قرار دارند، در توسعه ارزهای دیجیتال با سرعت زیادی پیش می‌روند. روسیه نیز اخیراً اعلام کرد که برنامه‌های راه‌اندازی آزمایشی CBDC  خود را برای آوریل 2023 تسریع می‌کند. درواقع ارزهای دیجیتال فرامرزی مسیرهای جایگزینی را برای کشورهای کنار گذاشته شده از سوئیفتSWIFT  فراهم می‌کنند.

چین نیز مدتی است که رمز ارز یوان را به صورت آزمایشی راه‌اندازی کرده است. چین که در سال 2021 قرارداد همکاری 25 ساله با ایران امضا کرد، مشتری شماره یک نفت ایران است. احتمالاً این کشور فناوری بلاکچین را در اختیار ایران قرار می‌دهد.

رمز ارز بانک مرکزی ایران چیست؟

CBDC مخفف عبارت ارز دیجیتال بانک مرکزی و نوع جدیدی از ارز است که دولت‌های سراسر جهان در حال آزمایش آن هستند. چیزی که CBDC را از ارزهای رایج متمایز می‌کند این است که به افزایش بالقوه کارایی پرداخت و کاهش هزینه‌ها منجر خواهد شد.

رمز ارز بانک مرکزی هنوز در مراحل اولیه توسعه خود به سر می‌برد. بیشتر کشورها مانند ایالات‌متحده با دلار دیجیتال خود هنوز در حال بررسی این ایده هستند. البته چند کشور پیشرو ازجمله چین با یوان دیجیتال خود و کره جنوبی، قبلاً یک نسخه آزمایشی راه‌اندازی کرده‌اند. اما یک CBDC در مقیاس بزرگ هنوز مستقر نشده است.

کشور ونزوئلا نیز در این زمینه پیشگام بود و در سال 2018 از ارز دیجیتال خود به نام پترو رونمایی کرد. بااین‌حال، پترو مشکلاتی دارد و توسط تعداد بسیار کمی از ونزوئلایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. رمز ریال ایران نیز یک CBDC محسوب می‌شود که بر روی فناوری بلاکچین عرضه خواهد شد. فناوری بلاکچین به افراد اجازه می‌دهد که یک کپی از تاریخچه تراکنش‌ها در یک دفتر کل توزیع شده نگه دارند تا توسط یک نهاد واحد کنترل نشوند.

آیا بلاکچین بانک مرکزی عمومی است؟

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی نیز رمز ارز هستند، اما ساختار فنی متفاوتی دارند و به‌طورکلی برای مهندسی مجدد پایه پولی عرضه می‌شوند. آن‌ها برای این کار از فناوری اساسی بیت کوین یعنی فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) اقتباس می‌کنند.

بانک‌های سنتی معمولاً سوابق مالی، مقدار پول یک فرد و معاملات وی را در دفتر کل واحد خود ذخیره می‌کنند. اما دفتر کل توزیع شده (DLT) به جای یک پایگاه داده مرکزی از چندین نسخه تشکیل می‌شود که هرکدام توسط یک نهاد مالی جداگانه ذخیره و مدیریت می‌شوند. سپس این دفاتر توسط بانک مرکزی کشور و از بالا مدیریت خواهند شد. این نهادهای مالی دفتر کل توزیع شده را با هم به اشتراک می‌گذارند.

این همان چیزی است که به عنوان بلاکچین مجاز (permissioned blockchain) شناخته می‌شود. زیرا تنها تعداد معدودی از نهادها می‌توانند به بلاکچین دسترسی داشته باشند یا آن را تغییر دهند. بنابراین بانک مرکزی می‌گوید که چه کسی می‌تواند به بلاکچین رمز ریال دسترسی پیدا کند و چه کاری می‌تواند با آن انجام دهد. این امر در تضاد با بلاکچین‌های بدون مجوز مانند بیت کوین است که به هرکسی اجازه مشارکت در تایید تراکنش‌های شبکه را می‌دهند.

تفاوت رمز ریال با سایر ارزهای دیجیتال

بانک‌های مرکزی مطمئناً اهداف خاصی دارند که بلاکچین مجاز را برای عرضه کوین خود انتخاب می‌کنند. اگرچه دفتر کل توزیع شده شباهت‌هایی با بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال دارد، اما اهداف آن‌ها بسیار متفاوت است. بیت کوین و سایر بلاکچین‌های عمومی مانند اتریوم از این نظر منحصر به فرد هستند که هیچ نهاد مرکزی، فرد یا گروهی مسئول آن‌ها نیست. این روش به هیچ وجه برای دولت‌ها قابل اعتماد و اتکا نخواهد بود.

دولت‌ها فناوری DLT را انتخاب می‌کنند تا بتوانند کنترل برخی از جنبه‌ها را در دست داشته باشند. مثلاً بیت کوین دارای محدودیت عرضه 21 میلیون واحد است و تغییر این محدودیت بسیار سخت و شاید غیرممکن باشد. اما بانک مرکزی دولت‌ها متولی عرضه پول یک کشور هستند. آن‌ها تصمیم می‌گیرند که عرضه پول را چه زمانی زیاد یا محدود کنند تا اقتصاد را در زمان‌های آشفتگی کنترل کنند. بانک مرکزی مطمئناً همین کنترل را بر روی رمز ارز خودش نیز طلب می‌کند.

سیاست کشورها نسبت به رمز ارزها

بیت کوین از زمان راه‌اندازی خود در سال 2009 به سرعت رشد کرد و الهام‌بخش تعداد زیادی از آلت کوین‌ها و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) شد. دولت‌ها نیز با این سؤال مواجه شدند که آیا ارزهای دیجیتال و حوزه دیفای می‌تواند کنترل دولت‌ها بر پول را به چالش بکشد؟. سپس دولت‌ها سریعاً دو راه را در پیش گرفتند که یکی وضع قوانین سخت بر حوزه کریپتو و دیگری عرضه ارز دیجیتال بانک مرکزی بود.

سیاست دولت و مجلس کشورمان نیز در قبال رژیم نظارتی بر ارزهای دیجیتال همچنان نامشخص باقی مانده است. مثلاً استخراج ارز دیجیتال برای کسب پاداش غیرقانونی نیست، اما با چالش قطع برق مواجه است. دولت اخیراً اعلام کرد که در تابستان برق مورد نیاز ماینرها یا استخراج‌کنندگان ارز دیجیتال را قطع می‌کند.

این تصمیم برای پاسخگویی به اوج تقاضای انرژی در تابستان گرفته شد. حالا نیز شاهد عرضه آزمایشی رمز ریال در شهریور ماه 1401 هستیم. احتمالاً هدف غایی این پروژه دستیابی به یک وسیله مبادله به دور از نظارت و دست‌کاری قدرت‌های بزرگ خواهد بود.

جمع‌بندی

عرضه رمز ریال را می‌توان تغییر بزرگی در سیاست‌های پولی کشور به‌حساب آورد. البته باید منتظر اجرای آزمایشی این کوین بمانیم تا مشخص شود ویژگی‌های اساسی آن چه هستند. آیا هدف این پروژه فقط دور زدن تحریم‌هاست یا می‌خواهد به جانشینی ریال فیات تبدیل شود؟. همه این‌ها را باید به مسئله کاهش ارزش پول ملی نیز گره زد. شاید انتخاب نام ریال برای این رمز ارز بتواند تیغ دو لبه باشد. زیرا از یک طرف نشان‌دهنده ارتباط آن با بانک مرکزی است و از طرف دیگر می‌تواند در قضاوت‌های زودهنگام درباره ارزش آن تأثیر منفی بگذارد.