آیا می‌دانید فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) چگونه عمل می‌کند؟

فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) یک سیستم نوظهور برای ثبت تراکنش دارایی‌های دیجیتال است که در آن جزئیات تراکنش‌ها به طور هم‌زمان و در چندین مکان ثبت می‌شود. این فناوری بر خلاف پایگاه سنتی ثبت داده‌ها از هیچ‌گونه مکانیسم ذخیره‌سازی مرکزی یا عملکرد مدیریتی واحد استفاده نمی‌کند.

هر گره در این فناوری به پردازش و تایید تراکنش‌ها می‌پردازد و درنهایت یک رکورد از هر آیتم ایجاد می‌کند تا صحت و سقم آن تراکنش مورد اجماع قرار گیرد. دفاتر کل توزیع شده را می‌توان برای ثبت داده‌های ثابت مانند رجیستری و داده‌های پویا مانند تراکنش‌های مالی مورد استفاده قرار داد. فناوری بلاکچین را باید شناخته‌شده‌ترین نمونه از این دفاتر کل توزیع شده به حساب آورد. با فکت کوینز همراه باشید تا فناوری DLT را به صورت کاملا ریشه‌ای مورد بررسی قرار دهیم.

فناوری دفتر کل توزیع شده چیست؟

فناوری دفاتر کل توزیع شده (DLT) به طور خاص به زیرساخت‌ها و پروتکل‌های فناوری اشاره دارد. این فناوری می‌تواند امکان دسترسی هم‌زمان، اعتبارسنجی و به‌روزرسانی سوابق تراکنش‌ها را فراهم کند که مشخصه اصلی دفاتر کل توزیع شده به شمار می‌رود. بنابراین سوابق تراکنش‌ها بر روی یک شبکه کامپیوتری پراکنده و در چندین نهاد یا مکان مختلف ثبت می‌شود.

دفاتر کل توزیع شده برای ذخیره ایمن داده‌ها، امضاهای دیجیتالی و کلیدهای عمومی از رمزنگاری نامتقارن استفاده می‌کنند. بنابراین فقط کاربران مجاز و تایید شده می‌توانند به سوابق بلوک‌ها در زنجیره دسترسی داشته باشند. این فناوری همچنین قادر است تا یک پایگاه داده غیرقابل تغییر درست کند. به این معنی که اطلاعات ذخیره شده در زنجیره دیگر امکان حذف شدن ندارند و هرگونه به‌روزرسانی بلاکچین به طور دائم برای آیندگان باقی خواهد ماند.

بنابراین پیشرفت و تفاوت بزرگ فناوری DLT در توانایی آن برای به حداقل رساندن یا حذف فرآیندهای اغلب وقت‌گیر و مستعد خطا در تطبیق مشارکت‌های مختلف با دفتر کل نهفته است. البته دفاتر کل توزیع شده از این نکته اطمینان حاصل می‌کنند که تمامی کاربران شبکه به نسخه فعلی دفتر دسترسی داشته و بتوانند به دقت و صحت آن اعتماد داشته باشند.

مزیت دفتر کل توزیع شده

ظهور دفاتر کل توزیع شده به بروز تغییرات قابل توجه در نحوه جمع‌آوری و انتقال اطلاعات از یک مکان متمرکز و واحد به یک سیستم غیرمتمرکز و توزیع شده منجر شد. در این معماری تمام اعضای شبکه می‌توانند دفتر کل را مشاهده کرده و نهادهای مرتبط و مجاز نیز آن‌ها را اصلاح کنند. بنابراین تمامی اعضای دیگر شبکه نیز می‌توانند ناظر فعالیت‌های اعضای دیگر باشند.

این شفافیت بالا در فناوری DLT به ایجاد سطح بالایی از اعتماد در بین کاربران شبکه منجر خواهد شد. همچنین احتمال وقوع فعالیت‌های متقلبانه در دفتر کل را به طور عملی از بین می‌برد. فناوری DLT می‌تواند نیاز افراد مشارکت کننده در دفتر کل برای تکیه بر یک مرجع مرکزی قابل اعتماد و کنترل کننده همه چیز را حذف کند. این کار می‌تواند در برابر دست‌کاری یک ارائه‌دهنده شخص ثالث خارجی برای کنترل سوابق تراکنش‌ها به عنوان یک سپر عملی محسوب شود.

تفاوت دفتر کل متمرکز و غیرمتمرکز

تفاوت اصلی فناوری دفتر کل غیرمتمرکز یا توزیع شده با دفتر کل متمرکز یا سنتی در این است که یک کپی از دفتر کل در هر گره شبکه توزیع می‌شود. بنابراین هر گره می‌تواند دفتر کل را مشاهده، اصلاح و تایید کند که به افزایش اطمینان، اعتماد و شفافیت در کل شبکه می‌انجامد.

البته در نظر داشته باشید که مفهوم دفتر کل توزیع شده خیلی هم جدید نیست. زیرا سازمان‌ها نیز مدت‌هاست که داده‌ها را در مکان‌های مختلف و چه بر روی کاغذ یا نرم‌افزار جمع‌آوری و ذخیره کرده‌اند. سپس داده‌ها را تنها به صورت دوره‌ای در یک پایگاه داده متمرکز گردآوری می‌کنند.

برای مثال، یک شرکت متمرکز دارای بیت‌های متفاوتی از داده‌ها و اطلاعات است که توسط هر یک از بخش‌های آن نگهداری می‌شود. این بخش‌ها نیز داده‌ها را تنها در صورت نیاز به دفتر کل متمرکز شرکت یعنی بایگانی آن منتقل می‌کنند. سپس سازمان‌های متعدد و گره خورده با یکدیگر که با هم کار می‌کنند (مثلا بانک‌ها) معمولا داده‌های خود را نگه می‌دارند. آن‌ها تنها در صورت درخواست یا نیاز بانک مرکزی است که اطلاعات را به دفتر کل متمرکز و مرکزی ارائه می‌کنند.

خاستگاه دفتر کل توزیع شده

توجه به فناوری دفاتر کل توزیع شده، یک دهه پس از راه‌اندازی بیت کوین در سال 2009 به طور قابل توجهی افزایش یافته است. بیت کوین یک ارز دیجیتال عرضه شده بر روی فناوری بلاکچین است. این بیت کوین بود که برای اولین بار و در عمل نشان داد که فناوری DLT نه تنها کار می‌کند، بلکه از مقیاس‌پذیری و امنیت بالایی هم بهره می‌برد.

از آن زمان به بعد، سازمان‌های مختلف در سراسر صنایع گوناگون به آزمایش فناوری دفاتر کل توزیع شده و نحوه استفاده از آن در فرآیندهای سازمانی خویش پرداختند. بخش‌های خدمات مالی و مراقبت‌های بهداشتی و دارویی اولین صنایعی بودند که از مدیریت زنجیره غیرمتمرکز بهره‌های فراوانی بردند.

امروزه شبکه‌های تجاری مدرن به فعالیت تعداد بیشتری از شرکت‌کنندگان در مناطق دور از هم متکی هستند. بنابراین آن‌ها برای فعالیت خود و همچنین برآوردن خواسته‌های سایر شرکت‌کنندگان در شبکه‌های خود نیاز بیشتری به ثبت داده‌های پراکنده دارند. این امر بر دفتر کل متعارف و متمرکز فشار وارد کرده و کاربرد آن‌ها را پرهزینه می‌کند. این دفاتر تاریخ مصرف گذشته به دلیل پیشرفت فناوری دیجیتال در برابر خطاها، هک‌های رایانه‌ای، دست‌کاری و تقلب آسیب پذیرتر شده‌اند.

تاریخچه دفتر کل توزیع شده

دفاتر کل توزیع شده اساسا تاریخچه‌ای از تراکنش‌ها و داده‌های مشابه دارد و برای هزاران سال به صورت کاغذی وجود داشته است. اما با ظهور رایانه‌ها در اواخر قرن بیستم شاهد بودیم که این دفاتر کل به صورت دیجیتالی درآمدند.

درواقع این دفتر کل دیجیتالی یا رایانه‌ای معمولا آنچه را که قبلا روی کاغذ وجود داشت، به صورت دیجیتالی منعکس می‌کند. اما نوع تاریخی و کاغذی دفتر کل توزیع شده به یک مرجع مرکزی نیاز داشت تا صحت معاملات ثبت شده را مورد تایید قرار دهد. به عنوان مثال، بانک‌ها باید هم به پردازش و هم به تایید تراکنش‌های مالی انجام شده بپردازند.

فناوری قرن بیست و یکم DLT در حال برداشتن گام بعدی در ثبت تراکنش‌ها با رمزنگاری نامتقارن، الگوریتم‌های پیشرفته و قدرت محاسباتی قوی‌تر و تقریبا فراگیر است. این ویژگی‌ها می‌تواند دفاتر کل توزیع‌شده را از لحاظ نگهداری سوابق داده‌ها به شکلی فزاینده قابل دوام کند. این پیشرفت در زمانی اتفاق می‌افتد که نیاز بسیار زیادی به این فناوری احساس می‌شود. چراکه فعالیت‌های اقتصادی بیش از همیشه چندین شرکت کننده را درگیر کرده‌اند. تجارت تقریبا توانسته است تا حوزه‌های قضایی و مرزهای متعدد را پشت سر بگذارد.

نمونه‌هایی از فناوری DLT

در حال حاضر انواع مختلفی از فعالیت‌ها به استفاده از فناوری دفاتر کل توزیع شده روی آورده‌اند. بارزترین آن‌ها فناوری بلاکچین است که تراکنش‌ها را به صورت زنجیره‌ای از بلوک‌های به هم پیوسته دسته‌بندی می‌کند. بلاکچین سپس بلوک‌ها را بین گره‌های شبکه پخش و توزیع می‌کند تا به شناخته‌شده‌ترین کاربرد فناوری DLT تبدیل شود. این فناوری درواقع نقطه اتکا و سکوی پرتاب شبکه خارق‌العاده بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال به شمار می‌رود.

تنگل Tangle نوع دیگری از یک دفتر کل غیرمتمرکز است که برای کاربرد در اکوسیستم اینترنت اشیا (IoT) طراحی شد. بنیاد اکلیپس (Eclipse) و بنیاد آیوتا (IOTA) گروه کاری تنگل (Tangle EE) را ایجاد کردند. بنیاد اکلیپس از تنگل به عنوان یک دفتر کل غیرمتمرکز، غیر حضانتی، بدون کارمزد و مقیاس‌پذیر یاد می‌کند. تنگل درواقع برای این موضوع طراحی شد تا از داده‌های قابل اعتماد و انتقال ارزش (Value Transfer) بین انسان و ماشین پشتیبانی کند.

از دیگر فناوری‌های شناخته شده و با درون‌مایه دفاتر کل توزیع شده می‌توان به کوردا (Corda)، اتریوم (Ethereum) و هایپر لجر فابریک (Hyperledger Fabric) اشاره کرد.

نواقص دفتر کل متمرکز

فناوری دفتر کل توزیع شده می‌تواند برای تمامی سازمان‌های عریض و طویل مفید باشد. زیرا با تحول برخی از اصول در نحوه جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات می‌تواند پیشرفت‌هایی شگرف در نگهداری از سوابق ایجاد کند.

برای درک این موضوع باید یک دفتر کل الکترونیکی مبتنی بر کاغذ و یک دفتر کل الکترونیکی معمولی را در نظر بگیرید. این دفاتر نیازمند جرح و تعدیل‌های قابل توجه برای ثبت در یک نقطه کنترل متمرکز هستند. سازمان‌های دارای سیستم متمرکز باید نیروی کار و منابع محاسباتی قابل توجهی را برای حفظ کنترل مرکزی خود صرف کنند. علاوه بر این، کنترل متمرکز به این معنی است که دفتر کل نمی‌تواند در هر لحظه کامل یا به‌روز باشد.

این فرآیند همچنین در مقابل اشتباهات و دست‌کاری بیمه نیست. زیرا هر مکان ارائه دهنده داده‌ها به دفتر کل می‌تواند به منبع تقلب یا اشتباه تبدیل شود. از سوی دیگر، هیچ کدام از سایر شرکت‌کنندگان شبکه نیز نمی‌توانند صحت داده‌های دریافتی از سایر مشارکت‌کنندگان را به طور کامل تایید کنند.

راه‌حل دفتر کل توزیع شده

این فناورری امکان به اشتراک‌گذاری داده‌ها را در زمان واقعی فراهم می‌کند و می‌تواند همیشه و در هر لحظه به‌روز باشد. این به‌روز بودن شبکه به شفافیت کامل آن می‌انجامد. زیرا هر گره شرکت کننده نیز می‌تواند آن تغییرات را رصد کند. این روش طبیعتا ایمن‌تر هم خواهد بود، زیرا هدف واحد را برای هکرها حذف می‌کند. بنابراین باید مکان‌های متعددی را هک کنند که برای آنان صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

فناوری دفاتر کل توزیع شده پتانسیل سرعت بخشی به تراکنش‌ها را هم خواهد داشت. زیرا نیاز به نظارت و کنش یک مرجع مرکزی یا واسطه را هم مرتفع می‌کند. در عین حال، فناوری DLT می‌تواند به کاهش هزینه انجام تراکنش‌ها نیز منجر شود. با این حال، اجرای فرآیند اعتبارسنجی در مدل‌های بسیار غیرمتمرکز و توزیع شده به منابع محاسباتی قابل توجهی نیاز دارد. این امر موجب می‌شود تا استفاده از روش غیرمتمرکز در محیط‌های شبکه‌ای خاص و به نسبت دفتر کل متمرکز، توجیه اقتصادی نداشته باشد.

کاربردهای دفتر کل توزیع شده

طرفداران فناوری DLT معتقدند که دفتر کل دیجیتال را علاوه بر خدمات مالی می‌توان در صنایع دیگر نیز مورد استفاده قرار داد. سازمان‌های دولتی نیز در حال بررسی چگونگی استفاده از این فناوری برای ثبت تراکنش‌هایی مانند نقل و انتقالات مالی و ملکی خود هستند. سازمان‌های مراقبت‌های بهداشتی نیز فناوری DLT را برای تسهیل روش‌های کارآمدتر و به‌روزرسانی سوابق بیماران استفاده می‌کنند. بسیاری از کسب‌وکارهای پیشرو نیز برای حفظ داده‌های زنجیره تامین خود در حال آزمایش دفاتر کل غیرمتمرکز هستند. شرکت‌های حقوقی نیز می‌خواهند بدانند که چگونه می‌توان از دفتر کل توزیع شده برای پردازش و حفظ اسناد قانونی انبوه استفاده کرد.

فعالان حریم خصوصی نیز فناوری DLT را به عنوان راهکاری برای کنترل بهتر افراد بر اطلاعات شخصی خود می‌دانند. زیرا به افراد اجازه می‌دهد تا بخش‌هایی از سوابق خود را به طور انتخابی و در صورت نیاز به اشتراک بگذارند. فناوری DLT می‌تواند دسترسی افراد به اطلاعات را به صورت هوشمند محدود کند. همچنین در دسترس بودن اطلاعات را برای سایر نهادها به عنصر زمان محدود خواهد کرد. علاوه بر این، طرفداران دفاتر کل غیرمتمرکز دیجیتال می‌گویند این فناوری می‌تواند به ردیابی بهتر حقوق مالکیت معنوی و مالکیت هنر، کالاها، موسیقی، فیلم و موارد دیگر یاری برساند.

مزایای دفتر کل توزیع شده

پذیرش فناوری دفاتر کل توزیع شده در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. اما این فناوری تا همین جا هم توانایی و مزایای مختلف خود را به کارشناسان و کاربران نشان داده است. از جمله مزایای ذکر شده برای دفاتر کل توزیع شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• افزایش نظارت و شفافیت داده‌ها در دفتر کل
• کاهش هزینه‌های عملیاتی به لطف حذف واسطه مرکزی
• سرعت تراکنش بالاتر و عدم تاخیر در به‌روزرسانی دفتر کل
• کاهش خطرات فعالیت‌های متقلبانه، دست‌کاری و هک
• افزایش قابلیت اطمینان و انعطاف‌پذیری در کل شبکه
• عدم وجود یک سیستم مرکزی و نبود پتانسیل برای ایجاد یک نقطه شکست
• سطوح امنیتی بالاتر نسبت به دفاتر کل متمرکز

بلاکچین و دفتر کل توزیع شده

اصطلاحات فناورانه دفاتر کل توزیع شده و بلاکچین اغلب با هم و گاهی اوقات حتی به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. با این حال باید توجه داشت که آن‌ها یکسان نیستند. به عبارت دیگر، خود بلاکچین نوعی DLT است، اما همه دفاتر کل توزیع شده از فناوری بلاکچین استفاده نمی‌کنند. البته یکسان دانستن این دو فناوری کاملا قابل درک است. آن هم با توجه به اینکه علاقه به فناوری دفاتر کل توزیع شده پس از ظهور بیت کوین افزایش یافت. همچنین این دو فناوری در عملکرد و استفاده واقعی خود کاملا قابل تعویض هستند.

برای مثال هر دو برای ایجاد یک دفتر کل غیرمتمرکز به استفاده از رمزنگاری نامتقارن روی می‌آورند. همچنین هر دو رکوردها یا سوابقی تغییرناپذیر ایجاد می‌کنند که شامل برچسب‌های زمانی نیز خواهند بود. هر دو فناوری تقریبا غیرقابل هک هستند و می‌توانند در عمل خود عمومی و منبع باز باشند. به عنوان مثال، منبع نرم‌افزاری بیت کوین باز است و برای استفاده همگان در دسترس قرار دارد. در عین حال می‌توان این دو فناوری را مجاز یا خصوصی هم کرد. به این معنی که فقط کاربران مجاز و استانداردهای خاص بتوانند به منبع دفتر کل و بلاکچین دسترسی داشته باشند.

تفاوت بلاکچین و دفتر کل غیرمتمرکز

اما تفاوت اساسی این دو فناوری شبیه به هم در کجاست؟ در پاسخ باید بگوییم که بلاکچین از بلوک‌هایی از داده‌ها استفاده می‌کند که برای ایجاد یک دفتر کل توزیع شده به هم متصل شده‌اند. اما دفتر کل DLT سایر فناوری‌هایی را هم در بر می‌گیرد که اصول طراحی متفاوتی برای ایجاد یک دفتر کل غیرمتمرکز دارند. به عبارت دیگر، برای اینکه یک فناوری به عنوان DLT شناخته شود، نیازی نیست که داده‌های خود را به صورت بلوک‌های زنجیره‌ای بچیند.

آینده فناوری دفتر کل توزیع شده

آیا فناوری دفاتر کل توزیع شده نیز می‌تواند مانند بلاکچین انقلابی در نحوه عملکرد دولت‌ها، مؤسسات و صنایع ایجاد کند؟. برای پاسخ به این سوال باید بیشتر صبر کنیم. اما کارشناسان DLT معتقدند که این فناوری نه تنها می‌تواند فرآیندهای موجود را به شدت بهبود ببخشد، بلکه بستری برای ساخت برنامه‌های کاربردی جدید و نوآورانه هم خواهد بود.

علاوه بر این، آن‌ها DLT را به عنوان هسته مرکزی وب 3 می‌شناسند، جایی که تراکنش‌ها در زمان واقعی و در سراسر شبکه‌های جهانی انجام می‌شوند. درواقع، فناوری دفتر کل دیجیتال تنها به این دلیل وجود دارد که اینترنت بستر آن بسیار فراگیر است.

با این حال، همین کارشناسان بر این باورند که پذیرش DLT از منحنی یک فناوری معمولی پیروی می‌کند. یعنی چند رهبر در جلو قرار دارند، سپس دنبال کنندگان سریع و درنهایت گروهی از عقب‌مانده‌ها در حرکت هستند. در عین حال، اکثریت سازمان‌ها در پیاده‌سازی، مقیاس‌بندی و عملیاتی کردن فناوری DLT با چالش‌های بزرگی روبرو می‌شوند.

جمع‌بندی

توجه اولیه به فناوری دفتر کل توزیع شده به خاطر کاربرد مفید و شفاف آن در معاملات مالی ایجاد شد. این امر بسیار قابل درک است، زیرا ارز دیجیتال بیت کوین در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت. در عین حال ثابت کرد که دفتر کل توزیع شده در عمل هم می‌تواند از عهده انجام کارها برآید. بنابراین برخی از بانک‌ها و سایر موسسات مالی نیز خواهان استفاده از این فناوری شدند. این توجه به فناوری دفاتر کل توزیع شده، روز به روز هم فراگیرتر می‌شود.