استفاده از پول نقد برای بسیاری از ما ناخوشایند و غیربهداشتی است! همین مسئله باعث افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال و افزایش تعداد ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی یا همان CBDC می‌شود. البته حقیقت از تصورات ما فاصله دارد؛ چرا که دنیای بدون پول نقد با تمام مزایایی که دارد مشکلاتی نیز برای جامعه ایجاد می‌کند. در این مقاله همراه فکت کوینز باشید تا با بررسی مزایا و معایب CBDC ، آینده بدون پول نقد را بررسی کنیم.
بگذارید قبل از اینکه به سراغ مفاهیم اصلی جهان بدون پول نقد برویم، آن را در ذهن خود تصور کنیم. سیستم مالی که به پول نقد وابسته نیست سرعت انجام تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد و امنیت مالی جامعه را بیشتر می‌کند. البته تحلیلگران معتقدند استفاده از CBDC حریم خصوصی را تضعیف می‌کند و افراد را در کنترل دارایی‌هایی‌شان محدود می‌کند.
بررسی مفهوم جامعه بدون پول نقد
با همه‌گیری ویروس کرونا، بسیاری از کشورها برای حل مشکلات بهداشتی ارزهای فیزیکی در مسیر جایگزینی آنها با ارزهای دیجیتالی حرکت کردند. بله! فرایند ضدعفونی و استفاده از پول نقد در شرایط قرنطینه باعث تلاش بیشتر کشورها و بانک‌های مرکزی‌شان برای به کارگیری CBDCها شد. با این همه مفهوم جامعه بدون پول نقد محصول دوران کرونا نیست. اسکناس‌هایی که امروز می‌بینیم به خودی خود نشانه تکامل سیستم مالی جهان هستند.
این فرایند رو به جلو زمانی آغاز شد که تاجران شروع به ذخیره طلای خود که واحد پولی آن زمان بود، کردند. در واقع آنها به جای حمل مقادیر زیادی طلا و دیگر فلزات گران‌بها به سرتا سر اروپا، آنها را در خزانه‌های مورد اعتماد خود در بندرگاه‌ها رها می‌کردند. آرام آرام این خزانه‌ها تکامل پیدا کردند و به بانک تبدیل شدند. تاجران می‌توانستند طلای خود را در این بانک‌ها بگذارند و با رسیدی که از این بانک‌ها دریافت می‌کردند به معامله بپردازند.
با به کارگیری این رسیدها به عنوان ارز، زندگی در جامعه آسان‌تر شد؛ چرا که دیگر نیازی نبود برای هر معامله مقدار زیادی طلا بین خریدار و فروشنده جا به جا شود. در سال 1933، ایالات متحده استفاده از سیستم مالی مبتنی بر طلا فاصله گرفت. در نتیجه این تصمیم، دلار آمریکا بدون پشتوانه شد و رسیدهای طلا دیگر قابل بازخرید نبود.
علاوه بر این اتفاقات، تقاضای فزاینده جامعه برای ارزی قابل حمل و در دسترس باعث حذف اصول اولیه ارزهای فیات شد. این شرایط به بانک‌های مرکزی و دولت‌ها اجازه می‌داد بدون نیاز به هیچ پشتوانه‌ای پول چاپ کنند. با اینکه این سیستم مالی جدید اقتدار سیستم مالی قبلی را نداشت اما باعث شد تجارت جهانی به سرعت پیشرفت کند.
بیشتر بخوانید: توافق سران گروه هفت برای عرضه ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
جامعه بدون پول نقد چطور خواهد بود؟
مردم در بسیاری از نقاط جهان عدم وجود ارزهای فیزیکی را پذیرفته‌اند. بارکدها و QR کدها در میان خرده‌فروشان رایج شده‌اند و بیشتر خریدها با سرویس‌هایی مانند Google Pay و Apple Pay انجام می‌شوند. همین حالا هم می‌توانیم بسیاری از پرداخت‌ها را خودکار کنیم. به علاوه سرعت انتقال وجه بین دوستان یا انجام خریدهای آنلاین به شدت افزایش پیدا کرده است.
بسیاری از کارهای روزمره‌ای که زمانی برای انجام آنها به پول نقد نیاز داشتیم، به راحتی و با چند کلیک ساده انجام می‌شوند. پرداخت اقساط، سفارش‌های ثابت، اشتراک پلتفرم‌های مختلف و بسیاری از موارد دیگر به صورت آنلاین انجام می‌شوند. با این حال یک جامعه بدون پول نقد به تغییرات اساسی نیاز دارد. همه افراد چنین جامعه‌ای باید به اینترنت دسترسی داشته باشند. به علاوه، گروهی از افراد وجود دارند که نمی‌توانند با گوشی‌های هوشمند یا رایانه‌ها کار کنند. با همه این مزایا و معایب CBDC در کنار هم، رهبران جهان برای حرکت در این مسیر آماده شده‌اند.
بیشتر بخوانید: به زودی فعالیت آزمایشی رمزارز ملی (CBDC) آغاز خواهد شد
مزایا و معایب CBDC
در این بخش ابتدا مزایا و سپس معایب ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را بررسی می‌کنیم.
مزایای CBDC
بزرگترین مزیت جامعه‌ای که پول نقد ندارد، آسانی انجام کارها در آن است. علاوه بر این، عدم وجود پول نقد باعث افزایش امنیت نیز می‌شود؛ مخصوصا اگر جایی زندگی می‌کنید که میزان جرم و جنایت بالایی دارد. این را هم در نظر بگیرید که حمل و شمارش پول نقد زمان بسیار زیادی از شما می‌گیرد و احتمال بروز خطاهای انسانی را افزایش می‌دهد.
مشکل جعل پول نیز در پرداخت‌های دیجیتالی حل می‌شود. تقلب نیز به حداقل می‌رسد چرا که همه تراکنش‌هایی که در شبکه انجام می‌شوند ثبت می‌شوند و قابل پیگیری‌اند. مورد دیگر که با به کارگیری پرداخت‌های دیجیتال حل می‌شود، افزایش کارآمدی سیاست‌های اقتصادی و مالیاتی است. این را هم در نظر بگیرید که در یک سیستم مالی بدون پول نقد، پرداخت‌های فرامرزی نیز تا حد بسیار زیادی آسان می‌شوند.
بیشتر بخوانید: پیش‌بینی جذاب‌ترین حوزه‌های ارز دیجیتال در سال ۲۰۲۳
معایب CBDC
بالاتر هم به این نکته اشاره کردیم که مزایا و معایب CBDC باید در کنار یکدیگر بررسی شوند. حالا که مزایای جامعه بدون پول نقد را بررسی کردیم باید به سراغ معایب آن برویم. یکی از مهم‌ترین خطراتی که جامعه بدون پول نقد را تهدید می‌کند، عدم ناشناس بودن کاربران است. وقتی از پول نقد استفاده می‌کنیم، سطح مشخصی از ناشناس بودن داریم. پرداخت‌های دیجیتال چنین قابلیتی ندارد؛ به علاوه می‌توان داده‌های شما را جمع آوری کرد و به تبلیغ کنندگان فروخت.
خطر دیگری که جامعه بدون پول نقد را تهدید می‌کند، عدم برابری افراد جامعه در آن است. در جامعه‌ای که همه تراکنش‌های مالی با اینترنت و به کمک دستگاه‌های هوشمند انجام می‌شوند، افرادی که به اینترنت و دستگاه هوشمند دسترسی ندارند از فعالیت اقتصادی محروم می‌شوند. افرادی وجود دارند که به دلیل نداشتن مدارک کافی قادر به استفاده از خدمات بانکی نیستند. افراد مسن نیز نمی‌توانند از اینترنت یا دستگاه‌های هوشمند استفاده کنند در نتیجه نابرابری در جامعه افزایش پیدا می‌کند.
سیستم‌های پرداخت دیجیتال امکان هک شدن دارند؛ این یعنی با یک حمله موفق کل جامعه به مشکل برمی‌خورد. نهایتا باید این مسئله را هم در نظر گرفت که برخی از بخش‌های جامعه مانند خیریه‌ها به ارزهای فیزیکی متکی هستند. درست است که این بخش‌های جامعه می‌توانند با ارزهای دیجیتال نیز کار کنند اما در بسیاری از فعالیت‌های خود به مشکل برخواهند خورد.
بیشتر بخوانید: معاون بانک مرکزی از اجرای سراسری ریال دیجیتال از هفته آینده خبر داد
چطور از پول نقد فاصله بگیریم؟
حالا که مزایا و معایب CBDC را می‌دانیم می‌توانیم به سراغ مسیر حرکت به سمت جامعه‌ای بدون پول نقد برویم. حرکت به سمت جامعه‌ای بدون پول نقد مستلزم آن است که سیاستگذاران بر سر اساس و چهارچوب آن به توافق برسند. با این همه مهم‌ترین عامل در تعیین سرعت جدایی جامعه از پول نقد، دسترسی افراد جامعه به فناوری است. تنها زمانی که درصد زیادی از افراد جامعه با اقتصاد دیجیتال همراه شوند می‌توان به صورت کامل از پول نقد فاصله گرفت.
مورد دیگر اینکه کسب و کارهای کوچک باید تشویق شوند تا پول نقد را کنار بگذارند. این فرایند بسته به منطقه و ثبات ارزهای فیات آن منطقه طول خواهد کشید. برای مثال در لهستان بیش از دویست هزار کسب و کار به دستگاه‌های POS رایگان مجهز شدند تا جامعه به سمت تراکنش‌های دیجیتال برود. البته طرف دیگر معامله یعنی خریداران نیز باید به پرداخت‌های دیجیتال اعتماد کنند.
بیشتر بخوانید: ۵ تکنیک برای سرمایه‌گذاری در رکود اقتصادی
مفهوم رمز ارزهای بانک‌های مرکزی یا CBDCs
همانطور که از نام این ارزها مشخص است، CBDC یعنی ارزهای دیجیتالی که توسط بانک‌های مرکزی ضرب و منتشر می‌شوند. در حقیقت این ارزها همان ارزهای فیات در حالت دیجیتالی هستند. بعضی افراد CBDCها را با دیگر ارزهای دیجیتال مقایسه می‌کنند؛ با این حال باید این حقیقت را به خاطر بسپارید که بانک‌های مرکزی علاقه‌ای به غیرمتمرکز بودن ندارند. در نتیجه CBDCها ارزهای دیجیتال متمرکزی هستند که به بانک‌ها و دولت‌ها اجازه می‌دهند ارزهای فیات خود را دیجیتالی کنند.
یوان دیجیتال (e-CNY) در زمان نگارش این مقاله پیشرفته‌ترین CBDC دنیای رمزارزها محسوب می‌شود. این ارز دیجیتال به صورت آزمایشی در چندین شهر بزرگ چین در حال استفاده است. علاقه شدیدی به CBDCها در بین دولت‌ها و بانک‌های مرکزی جهان وجود دارد. در نتیجه پیش‌بینی می‌شود یوان دیجیتال چین خیلی سریع رقبای جدی پیدا کند.
برخی از افراد معتقدند که CBDCها در پاسخ به رمزارزها به وجود آمده‌اند و در تلاش‌اند ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز را با ارزهای دیجیتال متمرکز ضرب شده توسط دولت جایگزین کنند. با همه این اظهار نظرها، باید به این حقیقت توجه کرد که تفاوت آنچنانی در بخش مکانیزم بین CBDC و ارزهای دیجیتال غیر متمرکز وجود ندارد. تنها تفاوت این دو در این است که CBDC به دولت و بانک اجازه می‌دهد پرداخت‌ها را ره‌گیری کنند.
جدای از مزایا و معایب CBDC که بررسی کردیم، باید هدف از بکارگیری آنها را نیز بدانیم. هدف این رمزارزهای متمرکز تسهیل دسترسی و افزایش کارایی بانک‌ها است. البته ترس از نقض حریم شخصی به جا است، چراکه دولت‌ها و بانک‌های مرکزی به تمام اطلاعات مالی شما دسترسی خواهند داشت.
بیشتر بخوانید: آیا زمستان بیت کوین در سال 2023 ادامه خواهد داشت؟
نقش بلاک چین و ارزهای دیجیتال در حذف پول نقد
بلاکچین و ارزهای دیجیتال نقش مهمی در رسیدن به جامعه‌ای بدون پول نقد دارند. ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز در برابر نقض حریم شخصی و سانسور مقاومت می‌کنند و در عین حال همه چیز را شفاف نگه می‌دارند. این در حالی است که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی می‌توانند به راحتی حساب افراد جامعه را کنترل و CBDC موجود در حساب‌هایشان را حذف یا اضافه کنند. البته در هر حالت اطلاعاتی که در بلاکچین ذخیره می‌شود قابل تغییر نیست.
اگر جامعه به جامعه‌ای بدون پول نقد تبدیل شود، ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز می‌توانند به جایگزین بسیار مناسی برای ارزهای ضرب شده توسط دولت تبدیل شوند. دارایی‌های دیجیتالی مانند بیت کوین می‌توانند در برابر کاهش ارزش پول مقاومت کنند و به افراد اجازه دهند بدون نیاز به ارزهای فیات ثروت خود را پس انداز کنند.
کلام آخر؛ مزایا و معایب CBDC
مفهوم جامعه‌ای بدون پول نقد قرن‌ها است که در حال تکامل است. از قرن چهاردهم تا به امروز، افراد جامعه تلاش کرده‌اند تا پول کمتری با خود حمل کنند. جهان نیز با سرعت بسیار زیادی به سمت اقتصادی پویا و دیجیتال حرکت می‌کند. کشورهایی مثل چین، سوئد و فنلاند همین حالا هم شروع کرده‌اند! نظر شما چیست؟ حال که مزایا و معایب CBDC را شناختید، فکر می‌کنید دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در پیاده‌سازی آن موفق خواهند بود یا شکست خواهند خورد؟
سوالات متداول
عدم وجود پول نقد باعث افزایش امنیت می‌شود. همچنین سختی استفاده و مشکل جعل پول نیز در پرداخت‌های دیجیتالی حل می‌شود. تقلب نیز به حداقل می‌رسد چرا که همه تراکنش‌هایی که در شبکه انجام می‌شوند ثبت می‌شوند و قابل پیگیری‌اند. مورد دیگر که با به کارگیری پرداخت‌های دیجیتال حل می‌شود، افزایش کارآمدی سیاست‌های اقتصادی و مالیاتی است.
قابلیت شناسایی کاربران، احتمال هک و نابرابری برای همه مردم از معایب این تکنولوژی است. ر جامعه‌ای که همه تراکنش‌های مالی با اینترنت و به کمک دستگاه‌های هوشمند انجام می‌شوند، افرادی که به اینترنت و دستگاه هوشمند دسترسی ندارند از فعالیت اقتصادی محروم می‌شوند.
