زی کی سینک (ZKsync) چیست؟

اتریوم دومین ارز دیجیتال بزرگ در دنیای مالی غیرمتمرکز است. این ارز دیجیتال در سال‌های اخیر رشدی تصاعدی را تجربه کرده که ناشی از به روزرسانی‌های مختلف و رشد پلتفرم‌های دیفای‌ و NFT ها بوده است. با این حال، پذیرش گسترده این شبکه منجر به فشار بیشتر بر روی زیرساخت‌های آن نیز شده است. همین سبب شکل‌گیری پروژه‌هایی مانند زی کی سینک (ZKsync) شده است

درواقع ازدحام شبکه، سرعت پایین و هزینه‌های بالای گس (GAS) بر دوش اتریوم سنگینی می‌کند. پروژه‌ها و پروتکل‌های مقیاس‌پذیری لایه 2 مانند زی کی سینک (zkSync) برای مقابله با این مشکلات و بهبود عملکرد لایه 1 (لایه پایه اتریوم) توسعه داده شده‌اند.

پروتکل zkSync می‌تواند مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم را بدون به خطر انداختن امنیت آن افزایش دهد. در این مقاله فکت کوینز همه جنبه‌های zkSync را مورد بررسی قرار می‌دهیم. اما ابتدا، بیایید بیاموزیم که راه‌حل‌های مقیاس پذیری لایه ۲ در اتریوم به چه معنا هستند.

بیشتر بخوانید : دیفای یا سیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) چیست؟

منظور از راه‌حل‌های لایه 2 چیست؟

لایه 2 اصطلاحی برای توصیف راه‌حل‌های ساخته شده بر روی لایه 1 (لایه پایه) است که می‌توانند مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم را افزایش دهند. راه‌حل‌های لایه 2 غیرمتمرکز و شفاف هستند و امنیت کاملی را ارائه می‌کنند. در عین حال، تولید کربن را با کاهش میزان گس و انرژی مورد استفاده برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها کاهش می‌دهند. علاوه بر این، راه‌حل‌های لایه ۲ به بهبود محاسبات و تراکنش‌های خارج از بلاکچین می‌انجامند.

این راه‌حل‌ها در حال بهبود شرایط برای برنامه‌های پرتراکنش مانند NFT ها، پرداخت‌ها و برنامه‌های دیفای هستند. zkSync نیز از این روند پیروی می‌کند و برای حل مشکل مقیاس‌پذیری اتریوم رویکردهای مختلفی را بدون ایجاد آسیب‌های امنیتی پیاده‌سازی می‌کند.

بیشتر بخوانید: گس یا سوخت در شبکه اتریوم چیست؟

زی کی سینک (ZKsync) چیست؟

zkSync یک پروتکل بی‌نیاز به اعتماد لایه 2 است که پرداخت‌های مقیاس‌پذیر و کم‌هزینه را در اتریوم امکان‌پذیر می‌سازد. این پروتکل توسط فناوری zkRollup تقویت می‌شود و فناوری دانش صفر را برای تضمین کامل امنیت وجوه کاربران پیاده‌سازی می‌کند. در عین حال، نتایجی چون بهینه‌سازی مقیاس‌پذیری و شفافیت را با حفظ سایر قابلیت‌های زنجیره اصلی اتریوم ارائه می‌دهد.

یکی از مزایای فناوری zkSync، هزینه گس ارزان در بلاکچین لایه 2 (L2) است. همان‌طور که در صفحه توییتر آن اشاره شده است، zkSync ترکیبی از حساب‌های zkRollup یا zkPorter را برای بهبود مقیاس‌پذیری به کار می‌گیرد. این کار می‌تواند ظرفیت شگفت انگیز 20.000 تراکنش در ثانیه (TPS) را محقق کند.

این پلتفرم به طور مدام و به وسیله به‌روزرسانی‌های متعدد ارتقا می‌یابد. همچنین با غول‌های کریپتو ازجمله شبکه وان اینچ (1inch Network)، یرن فایننس (Finance Yearn) و مورالیس (Moralis) همکاری‌های دائمی دارد. پروتکل zkSync با عرضه نسخه 2.0 و شاردینگ (Sharding) خود در آینده ممکن است به ظرفیت بیش از 100.000 تراکنش در ثانیه (TPS) نیز دست یابد.

بیشتر بخوانید : شاردینگ (Sharding) چیست؟ | راهنمای جامع برای مبتدی‌ها

علاوه بر این، نسخه 2.0 zkSync قابلیت‌های قرارداد هوشمند سازگار با zkEVM، زبان برنامه‌نویسی داخلی رول آپ Zinc را ارائه می‌کند.

تیم سازنده زی کی سینک

تیم پشتیبانی zkSync که توسط Matter Labs ایجاد شده است، متعهد به حل مشکل اتریوم با استفاده از رول آپ است. این پروژه توجه زیادی را به بهبود تجربه کاربران و توسعه‌دهندگان اختصاص می‌دهد. همچنین با به کارگیری بهترین استراتژی‌ها به دنبال تبدیل شدن به پروژه‌ای جذاب در اتریوم برای کاربران و توسعه‌دهندگان است.

zkSync بر ارائه کاربردهایی واقعی به کاربران تمرکز دارد. تیم zkSync بر این باور است که توان عملیاتی تراکنش تنها به مقیاس‌پذیری مربوط نمی‌شود. بلکه به آمادگی کلی شبکه‌های بلاکچین برای سرویس دهی به کاربران متعدد مرتبط است.

اولین نسخه zkSync در ژوئن 2020 در شبکه اصلی اتریوم منتشر شد. این پروژه در حال حاضر از PLONK به عنوان دانش صفر خود برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها بهره می‌برد. این گروه چند ماه دیگر برنامه‌های خود را برای راه‌اندازی نسخه دوم zkSync در شبکه اصلی اتریوم آغاز می‌کند. پروژه زی‌کی‌سینک همچنین برای تقویت عملکرد کلی شبکه چندین به‌روزرسانی را منتشر خواهد کرد.

زی کی سینک چگونه کار می‌کند؟

گفتیم که zkSync یک پروتکل لایه 2 است که ساختار آن بر روی ZK Rollup شکل می‌گیرد. اما برای اطمینان از انتقال یکپارچه دارایی‌ها بین L1 و L2، به اثبات دانش صفر و در دسترس بودن داده‌های بلاکچینی اتکا دارد. برای درک کامل این موضوع ابتدا باید بدانید که رول آپ دقیقا چیست.

رول آپ‌های ZKsync

رول آپ‌ها تراکنش‌ها را خارج از لایه 1 پردازش کرده و سپس داده‌ها را به لایه 1 ارسال می‌کنند، جایی که اعتبار سنجی تراکنش‌ها صورت می‌پذیرد. به طور معمول، رول آپ ها تجمیع هزینه‌های گس را کاهش داده و توان عملیاتی شبکه در پردازش تراکنش‌ها را افزایش می‌دهند.

با این حال، اتریوم برای تایید هر تراکنش مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند را در لایه 1 مستقر می‌کند. این قراردادها به پردازش واریزی‌ها و برداشت‌ها پرداخته و تراکنش را تایید می‌کنند. با این حال، در حال حاضر اتریوم از دو رول آپ مختلف یعنی رول آپ ZK و رول آپ Optimistic استفاده می‌کند.

بیشتر بخوانید : قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست و چه کاربردی دارد؟

زی کی سینک از رول آپ ZK استفاده می‌کند؛ یک راه‌حل مقیاس پذیری که نگهداری وجوه در آن بر روی زنجیره اصلی خواهد بود. اما پردازش و ذخیره‌سازی تراکنش‌ها خارج از زنجیره اصلی و بر روی لایه 2 انجام می‌شود. رول آپ ها گواهی اعتبار (validity proofs) را پیاده‌سازی می‌کنند، به صورت آنچین (On-chain) محاسبه می‌شوند و از تایید تراکنش‌های انجام‌شده در رول آپ اطمینان حاصل می‌کنند.

رول آپ دانش صفر (ZK)

رول آپ‌های دانش صفر (رول آپ های ZK) بسیاری از تراکنش‌ها را خارج از زنجیره اصلی اتریوم مدیریت کرده و اسنارک (SNARK) ایجاد می‌کنند. اسنارک یک مدرک رمزنگاری است که کاربر را قادر می‌سازد تا اثبات کند که داده‌های خاصی را بدون اینکه جزئیات داده‌ها فاش شود، پردازش می‌کند. این مدرک می‌تواند به عنوان یک «گواهی اعتبار» به شبکه اصلی اتریوم ارسال شود.

قرارداد هوشمندِ رول آپ ZK اطلاعات تمام تراکنش‌ها را در لایه 2 ذخیره می‌کند. این اطلاعات فقط با مدرک اعتبار (validity proof) قابل تغییر هستند. رول آپ های ZK به جای داده‌های حجیم و معمول فقط به مدرک اعتبار نیاز دارند.

اعتبارسنجی تراکنش با SNARK بسیار کارآمدتر از اعتبارسنجی هر تراکنش به صورت جداگانه است. به طور کلی، ذخیره‌سازی داده‌ها در خارج از زنجیره بسیار ارزان‌تر از ذخیره آن در ماشین مجازی اتریوم (EVM) است. چرا که می‌تواند مقیاس‌پذیری را تا بیش از 150 برابر توان شبکه اصلی افزایش دهد.

به طور کلی، کارایی اصلی زدکی‌سینک حول ذخیره وجوه در زنجیره اصلی توسط یک قرارداد هوشمند می‌چرخد. این در حالی است که داده‌ها خارج از زنجیره اصلی ذخیره‌سازی می‌شوند. بنابراین به جای اعتبارسنجی تراکنش‌ها به صورت یک به یک، تراکنش‌ها به یک رول آپ بلاک (Rollup Block) تبدیل می‌شوند و سپس اعتبارسنجی و تایید خواهند شد.

مقایسه زی کی سینک و رول آپ‌های آپتیمیستیک (Optimistic)

اشاره کردیم که دو نوع اصلی از رول آپ ها یعنی اپتیمیستیک (Optimistic) و دانش صفر (Zero knowledge) وجود دارد. بیایید این دو را مورد مقایسه و بررسی قرار دهیم.

1. امنیت

رول آپ های ZK ویژگی‌های جالب زیادی دارند که کاربران را بیشتر از Optimistic به خود جذب می‌کند. مثلا رول آپ‌های دانش صفر دارای امنیت proactive cryptographic security هستند. یعنی می‌توانند وابستگی به کاربران را از طریق مدرک رمزنگاری شده خود (مدل‌های ریاضی) حذف کنند.

در حالی که رول آپ های اپتیمیستیک با تکیه بر کاربران به عنوان یک روت وضعیت (state root) جدید در زنجیره جانبی و بدون تایید قرارداد رول آپ عمل می‌کنند. بنابراین هیچ‌گونه اعتبارسنجی را انجام نمی‌دهند. با این حال، کاربران می‌توانند هر بیت از تراکنش‌ها را در لایه 1 تماشا کنند و با حذف وضعیت روت (State root) از هرگونه اقدام متقلبانه جلوگیری نمایند.

2. مقیاس‌پذیری

رول آپ های Optimistic هنگام اعتبارسنجی تراکنش‌ها بسیار زمان‌بر هستند، زیرا به قراردادهای هوشمند در لایه 2 وابستگی دارند. بنابراین، مقیاس‌پذیری رول آپ‌های Optimistic نسبت به رول آپ های ZK کمتر خواهد بود.

بیشتر بخوانید : آپتیمیزم (Optimism) یا آپتیمیسم چیست؟ با این شبکه و توکن OP بیشتر آشنا شوید

3. هزینه‌های گس (Gas)

مجموعه‌های ZK بسیار ارزان‌تر هستند و فرصت‌های بیشتری را برای کاربران فراهم می‌کند تا چندین مورد استفاده از رمزنگاری را بررسی کنند؛ زیرا ارسال آن به زنجیره بدون امضا ارزان است.

4. سرعت

برداشت‌ها در رول آپ های Optimistic نسبت به رول آپ‌های ZK زمان بیشتری می‌برد. این امر در نتیجه برخی از تنظیماتی رخ می‌دهد که بدون کاهش شدید امنیت، قابل تغییر نیستند. با این حال، تامین کنندگان نقدینگی اغلب این مشکل را با نقدینگی قفل شده خود حل می‌کنند. سپس کارمزدی به عنوان پاداش به این تامین کنندگان نقدینگی داده می‌شود تا زمان انتظار و تاخیر در شبکه جبران گردد.

5. پلتفرم‌ها

ZKsync و بزرگ‌ترین استیبل کوین دنیای ارزهای دیجیتال یعنی تتر برای رفع ازدحام در زنجیره اصلی از رول آپ های دانش صفر استفاده می‌کنند. اما شبکه‌های اپتیمیزم و آربیتروم برای دستیابی به یک سیستم مقیاس‌پذیری ارزان لایه ۲ در اتریوم از رول آپ های Optimistic بهره می‌برند.

به طور کلی، رول آپ های ZK از نظر نرخ تراکنش نیز کارآمدتر از رول آپ های Optimistic هستند. اگرچه گواهی دانش صفر منابع کامپیوتری بیشتری طلب می‌کند، اما می‌تواند تراکنش‌هایی به میزان ده برابر Optimistic را پردازش نماید.

نحوه استفاده از زی کی سینک

در ابتدا باید کیف پول خود را به کیف پول zkSync وصل کنید. می‌توانید zkSync را به کیف پول MetaMask خود متصل کنید. سپس برای اتصال به شبکه اصلی zkSync باید روی علامت اتریوم در پایین سمت راست ضربه بزنید و بر روی Mainnet کلیک کنید.

در مرحله بعد باید کیف پول خود را شارژ کنید. شما می‌توانید وجوه را از طریق پول فیات، صرافی‌ها یا پل‌ها (Bridges) به کیف پول خود منتقل نمایید.

اگر یک حساب zkSync دارید، می‌توانید وجوه zkSync را به همان آدرس موجود در اتریوم منتقل کنید. این پلتفرم به کاربران اجازه می‌دهد تا کارمزد تراکنش‌ها را با شناخته‌شده‌ترین ارزهای دیجیتال بپردازند، زیرا از «متا تراکنش‌های بدون گس» پشتیبانی می‌کند.

زی کی سینک از آدرس‌های اتریوم پشتیبانی می‌کند و انتقال بی‌وقفه وجوه به این آدرس‌ها و همچنین مبادلات و قراردادهای هوشمند را ممکن می‌سازد. کاربران می‌توانند به فهرست کیف پول‌های سازگار با اتریوم دسترسی داشته باشند و آن‌ها را از کیف پول وب zkSync مدیریت کنند. برای مدیریت آدرس‌ها باید از امضای بومی اتریوم یا EIP-1271 برای قراردادهای هوشمند استفاده کنید.

zkSync همچنین امکان تراکنش آسان توکن‌های اتریوم و ERC-20 را فراهم می‌کند. بنابراین کاربران می‌توانند کوین‌های جدید را در صورت داشتن الزامات لازم خریداری کنند.

بیشتر بخوانید: ERC20: استانداردی برای صدور توکن در شبکه اتریوم

ایردراپ ارز دیجیتال zkSync

ابتدا باید توجه داشته باشید که ارز دیجیتال zkSync هنوز فعال نشده است و گروه Matter Labs یک توکن حاکمیتی خارج از زنجیره را مدیریت می‌کند. اما هنگامی که zkSync کاملا غیرمتمرکز شد، ارز دیجیتال بومی آن برای استیکینگ استفاده خواهد شد تا به سوخت‌رسان شبکه تبدیل شود.

بیشتر بخوانید: ایردراپ چیست؟

جمع‌بندی

zkSync توانست مشکلات مقیاس‌پذیری، هزینه‌های بالای تراکنش و سایر مشکلات مربوط به اتریوم را با حفظ امنیت و حریم خصوصی برطرف کند. این پلتفرم در میان نوآوری‌های عدیده به دنبال دستیابی به پذیرش جریان اصلی با چشم‌انداز توان عملیاتی در مقیاس ویزا کارت یعنی هزاران تراکنش در ثانیه است.

همه این‌ها را باید دلایل قابل توجهی برای مشارکت در پروژه زی کی سینک دانست. با این حال، قبل از سرمایه‌گذاری در هر پروژه باید تحقیقات خودتان را به طور کامل انجام دهید. برای راهنمایی و مشاوره بیشتر نیز می‌توانید سوالات خود را با فکت کوینز مطرح کنید.

سوالات متداول